Wiceprezydent Warszawy Renata Kaznowska podpisała zarządzenie w sprawie zmian w gminnej ewidencji zabytków Warszawy. Ujęto w nim też teren warszawskiego getta.
W poniedziałek do gminnej ewidencji zabytków trafiła karta ewidencyjna archeologicznego zabytku nieruchomego pt.: „Podziemne relikty getta warszawskiego”. To pierwszy etap do poważnej ochrony tego, co zostało po getcie, a co do dziś znajduje się pod powierzchnią
– poinformował stołeczny konserwator zabytków Michał Krasucki. Zaznaczył, że odtąd każde pozwolenie na budowę na tym terenie będzie wymagało uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem właśnie pod kątem potencjalnych zabytków archeologicznych.
W przyszłości otwiera to także drogę do dalszej, już bardziej szczegółowej ochrony w planach miejscowych
– dodał konserwator.
Ujęcie w ewidencji poprzedzone było kilkuletnią, zapoczątkowaną w 2017 roku pracą badawczą zespołu archeologów z Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Przy badaniach współpracowali oni z ekspertami z Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Muzeum Getta Warszawskiego, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, Państwowego Muzeum Archeologicznego, Muzeum Warszawy, Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich Oddział w Warszawie oraz Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Intencją Biura Stołecznego Konsekratora Zabytków było w pierwszej kolejności ujęcie w gminnej ewidencji zabytków obszaru o największym potencjale archeologicznym, czyli terenów, gdzie prawdopodobieństwo natrafienia na zabytki archeologiczne, świadczące o losach mieszkańców getta, jest największe. Zaliczono do niego teren getta szczątkowego i szopy wraz z tzw. terenami niezamieszkałymi tzw. „dzikimi”
– wyjaśnił konserwator.
Głównym problemem, z jakim musieli zmierzyć się badacze, było wyznaczenie potwierdzonych historycznie granic zabytku, których przebieg był dotychczas niejednoznaczny. Wobec braku zachowanych w terenie elementów umożliwiających identyfikację zasięgu getta, zdecydowano się wyznaczyć granice na podstawie źródeł kartograficznych.
Mam nadzieję, że to początek kompleksowej ochrony pozostałości po dawnej dzielnicy żydowskiej. Do ochrony tych nielicznych, podziemnych zabytków będących w tej chwili najważniejszą pozostałością po mieście i kulturze żydowskiej, które zniknęły w 1943 roku
– napisał stołeczny konserwator zabytków Michał Krasucki.
Warszawskie getto dla ludności żydowskiej zostało utworzone przez władze niemieckie w Warszawie 2 października 1940, a zamknięte i odizolowane od reszty miasta 16 listopada 1940 r. Było największym gettem w Generalnym Gubernatorstwie i całej okupowanej Europie.
W wyniku tzw. wielkiej akcji wysiedleńczej od 22 lipca do 21 września 1942 ok. 75 procent mieszkańców getta zostało wywiezionych i zamordowanych w obozie zagłady w Treblince. W sierpniu 1942 południowa część getta (tzw. małe getto) została włączona do „aryjskiej” części miasta. W części północnej pozostali Żydzi, którzy w większości pracowali w działających w getcie niemieckich zakładach produkcyjnych (tzw. szopach).
19 kwietnia 1943 r, w getcie wybuchło powstanie. Było pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie, aktem o charakterze symbolicznym, zważywszy na nikłe szanse powodzenia. W nierównej, trwającej prawie miesiąc, walce słabo uzbrojeni bojownicy Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) stawili opór żołnierzom z oddziałów SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa i formacji pomocniczych. W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu.
Getto zostało zlikwidowane po powstaniu w maju 1943. Po wywiezieniu pozostałych przy życiu mieszkańców do Treblinki oraz obozów w dystrykcie lubelskim zabudowa „dzielnicy żydowskiej” została na rozkaz Niemców zburzona.
Łączna liczba ofiar getta warszawskiego szacowana jest na ok. 400 tys. osób, z czego ok. 92 tys. zginęła lub zmarła w Warszawie (głównie ofiary głodu i chorób), a ok. 300 tys. w obozie zagłady w Treblince i w trakcie dwóch akcji wysiedleńczych. Dawni mieszkańcy getta stanowili także dużą część ofiar akcji „Erntefest” przeprowadzonej w obozach w dystrykcie lubelskim w listopadzie 1943 r.
PAP/AS
Kara pół mln zł od mazowieckiego konserwatora zabytków dla właściciela „Domu pod Orłami”
