Sąd Najwyższy USA stosunkiem głosów 5 do 4 odrzucił w środę wieczorem czasu lokalnego wniosek o zastosowanie środka tymczasowego i zawieszenie stosowania obowiązującego od środy w Teksasie prawa, które zakazuje aborcji po wykryciu bicia serca płodu, tj. około 6. tygodnia ciąży.
Przyjęta w Teksasie ustawa to pierwsze tak daleko idące ograniczenie aborcji w USA, które weszło w życie. Co najmniej 12 innych stanów uchwaliło podobne ustawy, jednak wszystkie zostały zablokowane przez sądy, nim zaczęły obowiązywać.
Decyzja może zwiastować przełom w prawie aborcyjnym w całych USA. Teksańska ustawa jest bowiem sprzeczna z dotychczas obowiązującymi precedensami wyznaczonymi w 1973 r. i 1992 r. przez wyroki Sądu Najwyższego w sprawach Roe kontra Wade i Casey kontra Planned Parenthood. Wyroki te w praktyce zakazały ograniczania prawa do aborcji przed osiągnięciem przez płód zdolności do samodzielnego przeżycia, tj. przed 20.-22. tygodniem ciąży.
Wniosek do SN o zablokowanie ustawy został złożony przez organizację Whole Woman’s Health, która zajmuje się zdrowiem kobiet i prowadzi sieć klinik aborcyjnych, oraz innych powodów. Sąd Najwyższy zajął się sprawą po oddaleniu wniosku przez federalny sąd apelacyjny.
W uzasadnieniu decyzji napisano, że nie można jej rozumieć jako wypowiedzi Sądu Najwyższego na temat zgodności obowiązującego w Teksasie prawa aborcyjnego z konstytucją. Dodano, że orzeczenie nie zamyka drogi do składania dalszych pozwów kwestionujących ustawę, w tym przed sądami w Teksasie.
Jeden z sześciu konserwatywnych sędziów zasiadających w Sądzie Najwyższym, będący zarazem jego prezesem, John Roberts, przyłączył się do trójki sprzeciwiających się odrzuceniu wniosku liberalnych sędziów.
Decyzja pokazuje wpływ trzech konserwatywnych sędziów mianowanych przez byłego prezydenta Donalda Trumpa; te nominacje przesunęły równowagę w Sądzie Najwyższym na prawą stronę – komentuje agencja Reutera.
Według nowych przepisów w Teksasie wykonanie aborcji będzie niedozwolone, jeśli u płodu zostanie wykryte bicie serca. Zwykle dzieje się to już w 6. tygodniu ciąży, kiedy wiele kobiet jeszcze nie jest świadomych, że są w ciąży. Wyjątkiem od zakazu są przypadki zagrażające życiu matki lub kiedy aborcja może zapobiec „poważnemu ryzyku znaczącego i nieodwracalnego upośledzenia ważnej funkcji cielesnej” kobiety.
Nowe prawo różni się od innych tym, że w praktyce egzekucję zakazu powierza nie organom stanowym, lecz obywatelom, którzy mają teraz prawo składać pozwy przeciwko osobom i instytucjom dokonującym aborcji po wykryciu bicia serca u płodu. Obywatele składający pozew mogą otrzymać co najmniej 10 tys. dolarów, jeśli wygrają sprawę. Według ekspertów tak niezwykły mechanizm egzekwowania prawa ma na celu utrudnienie zablokowania nowych regulacji przez sądy.
Prezydent USA Joe Biden potępił w poniedziałek nowe prawo aborcyjne w Teksasie, zakazujące większości aborcji wykonywanych po 6. tygodniu ciąży. Jego zdaniem ustawa łamie konstytucyjne prawa Amerykanów i obowiązujący od dekad precedensowy wyrok w tej sprawie.
To radykalne teksańskie prawo rażąco łamie konstytucyjne prawo ustanowione w ramach Roe przeciw Wade i podtrzymane jako precedens przez prawie pół stulecia
– napisał Biden w wydanym oświadczeniu.
Przywołał w ten sposób wyrok Sądu Najwyższego w sprawie Roe przeciw Wade z 1973 r., który zalegalizował aborcję w całym kraju i zakazał władzom stanowym wprowadzenia ograniczeń w wykonywaniu aborcji w pierwszym trymestrze ciąży. Biały Dom zapowiedział, że „będzie chronił i bronił” tego precedensu.
Przepisy ustawy SB8, która weszła w życie w środę jako pierwsze tego typu prawo w kraju, delegalizują – z niewielkimi wyjątkami, m.in. zagrożenia życia matki – aborcje wykonywane po wykryciu bicia serca płodu, czyli na ogół ok. 6. tygodnia. Choć inne stany przyjmowały wcześniej podobne ustawy, wszystkie dotąd były blokowane przez sąd przed wejściem w życie.
Według Bidena teksańskie prawo „znacząco zmniejszy dostęp kobiet do potrzebnej opieki zdrowotnej”, zwłaszcza dla mniejszości rasowych i najuboższych. Prezydent skrytykował również jako „oburzające” zapisy ustawy, które egzekwowanie prawa powierzają nie organom ścigania, ale obywatelom w drodze pozwów cywilnych.
Wyznacza ono w zastępstwie prywatnych obywateli, by składali pozwy przeciwko komukolwiek, kto według nich pomógł innej osobie przeprowadzić aborcję, co może oznaczać członków rodziny, pracowników opieki zdrowotnej, pracowników biurowych klinik czy obce osoby
– czytamy w oświadczeniu Białego Domu.
Teksańskie prawo przewiduje wypłatę co najmniej 10 tys. dolarów – plus zwrot kosztów sądowych – dla składających udane pozwy przeciwko osobom pomagającym w dokonaniu aborcji. Taka konstrukcja prawa miała na celu uniknięcie zablokowania ustawy przez sądy. Mimo wniosków grup proaborcyjnych do miejscowych sądów, a także Sądu Najwyższego, o wstrzymanie obowiązywania prawa, żadna z instytucji nie podjęła decyzji w tej sprawie.
Dotychczasowe prawo dotyczące aborcji w USA opierało się na dwóch precedensowych wyrokach – w sprawach Roe przeciw Wade, a także Casey przeciw Planned Parenthood z 1992 r. Ten drugi wyrok zakazał ograniczeń aborcji przed osiągnięciem przez płód wieku pozwalającego na przeżycie, zwykle określanym ok. 20. tygodnia ciąży. Obydwie te decyzje mogą zostać zniesione przez Sąd Najwyższy w tym lub przyszłym roku, kiedy sąd rozpatrzy skargę przeciwko ustawie z Missisipi, zakazującej aborcji po 15. tygodniu ciąży.
PAP/AS
W Teksasie weszło w życie najbardziej restrykcyjne prawo aborcyjne w USA
