Strategiczne ćwiczenie Związku Białorusi i Rosji (ZBiR), a Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE)
Sygnatariuszy (…) Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (…) przedstawia Rysunek 1.
Rys. 1 – Sygnatariusze Traktatu CFE [źródło: pl.wikipedia.org]
Na mocy powyższego dokumentu strony Traktatu zobowiązują się do przestrzegania limitu Sprzętu Wojskowego (SpW) Sił Zbrojnych dyslokowanych w Europie (na obszarze państw sygnatariuszy traktatu) oraz zgodnie z uzupełnieniami do przedmiotowego traktatu liczebności żołnierzy w Siłach Zbrojnych.
Rys. 2 – CFE w Liczbach [opracowanie własne]
Obowiązkiem wynikającym z zapisów traktatu oprócz wspomnianych powyżej jest konieczność informowania stron dokumentu o ćwiczeniach organizowanych na obszarze państw sygnatariuszy, których liczba żołnierzy i SpW przewyższa ustalenia objęte traktatem. W przypadku jej przekroczenia sygnatariusze traktatu muszą być zaproszenie jako „obserwatorowie” z możliwością wejścia w rejon rozgrywanych ćwiczeń.
Z tego prostego powodu Federacja Rosyjska oraz Republika Białorusi organizując ćwiczenia jednostek wojskowych dyslokowanych na obszarze objętym traktatem oficjalnie zgłaszają liczbę żołnierzy oraz SpW zgodną z ustaleniami w nim zawartymi.
Biorąc za przykład tegoroczne ćwiczenie ZAPAD-21 oficjalne zgłoszenie ilości żołnierzy oraz SpW Regionalnego Zgrupowania Wojsk ZBiR zawiera liczby przedstawione na Rysunku 3.
Rys. 3 – Liczba żołnierzy i SpW oficjalnie zgłoszona do udziału w ćwiczeniu ZACHÓD-21
[źródło: MO RB]
Należy zadać jednak pytanie: Jaki jest stan faktyczny?
Aby odpowiedź na dane pytanie była rzetelna należy uwzględnić sposób realizacji procesu szkolenia obowiązującego w armii rosyjskiej i białoruskiej.
W 2008 roku Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej, a równolegle z nimi Republiki Białorusi rozpoczęły reformę armii w każdym jej obszarze. Reformą objęto również obszar szkoleniowy. Efekt reformy zauważalny dziś jest taki, iż szkolenie w obu armiach ma charakter procesu, który uwzględnia rolę i zadania poszczególnych elementów ugrupowania bojowego w danym przypadku Regionalnego Zgrupowania Wojsk w różnego rodzaju operacjach. Na potrzeby realizacji przedmiotowego procesu opracowywane są plany uwzględniające czteroletni cykl szkoleniowy. Z tego powodu strategiczne ćwiczenie ZACHÓD odbywa się co cztery lata tak jak ćwiczenie TARCZA ZWIĄZKU służące weryfikacji stwierdzonych błędów proceduralnych w ćwiczeniu ZACHÓD.
Jeżeli szkolenie jest procesem koordynowanym na potrzeby sprawdzenia procedur działania poszczególnych elementów ugrupowania bojowego w operacji (np. obronnej lub zaczepnej) to realizowane przedsięwzięcia szkoleniowe są rozłożone w czasie (lub przebiegają równocześnie) w zależności od przyjętego scenariusza.
Każdy element Sił Zbrojnych oraz element ugrupowania bojowego mają do odegrania określoną rolę w trakcie kryzysu i wojny, patrząc na rozwój sytuacji w obszarze środowiska bezpieczeństwa jako na proces – określoną rolę do odegrania w konkretnym czasie.
W czasie kryzysu uruchamiane są procesy mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, które przystępują po mobilizacji do zgrywania w ramach ćwiczeń na ośrodkach szkolenia poligonowego. W czasie konfliktu jako jedne z pierwszych aktywowane są Siły Specjalne, Walka Elektroniczna oraz Siły Powietrzne i Obrony Powietrznej [na przykładzie FR i RB]. Następnie następuje przerzut do rejonów operacyjnego przeznaczenia, gdzie praktycznie jednostki rozpoczynają działanie zgodnie z planem operacji (w danym momencie przechodzą w dowodzenie pod właściwe dowództwa).
Co omawiany proces ma wspólnego ze strategicznym ćwiczeniem ZACHÓD-21? Wszystko.
Spójrzmy na dane ćwiczenie z punktu rozwoju sytuacji bezpieczeństwa w obszarze konfliktu, którą przedstawiłem na Rysunku 4., na tle działalności szkoleniowej RZW ZBiR.
Rys. 5 – Przedsięwzięcia szkoleniowe ćwiczenia ZACHÓD-21, a siły oficjalnie zgłoszone zgodnie z Traktatem CFE [opracowanie własne]
W tym kryje się istota działalności ZBiR w zakresie przestrzegania Traktatu CFE. Do ćwiczenia zgłoszono wyłącznie siły dedykowane do udziału w części głównej ZAPAD-21 [MAIN PHAZE]. Było to możliwe dzięki rozłożeniu przedsięwzięć szkoleniowych w czasie zgodnie z procesem narastania sytuacji kryzysowej (Faza przygotowawcza) i przeistoczenia się jej w otwarty konflikt zbrojny (Faza główna).
Reasumując:
Właściwie zadane pytanie brzmi w sposób następujący: do czego ZBiR się przygotowuje, a nie… ile sił bierze udział w ćwiczeniu?
„Zwiad wytycza szlak”
1 Źródło: https://www.osce.org/library/14087
2 Artykuł XIV 1. W celu zapewnienia weryfikacji przestrzegania postanowień niniejszego Traktatu każde Państwo-Strona będzie mieć prawo przeprowadzania i obowiązek przyjmowania inspekcji w strefie stosowania, zgodnie z postanowieniami „Protokołu o inspekcji”.