Strategia bezpieczeństwa państwa, jako wojna hybrydowa prowadzona dla osiągnięcia założonych celów

W celach ochrony interesów narodowych Rosja prowadzi otwartą, racjonalną i pragmatyczną politykę zagraniczną wykluczającą kosztowną konfrontację..

Państwo jest (…) zbiorem instytucji, w których sposób podejmowania decyzji odnoszących się do użycia rzadkich zasobów oparty jest na specyficznym wartościowaniu o charakterze kolektywnym i politycznym (…). Obejmuje ono najczęściej (…) organy administracji oraz (…)[1] inne instytucje. Jako organizacja ma do spełnienia dwie funkcje zewnętrzną i wewnętrzną. Funkcje te realizowane są przez administrację państwową, służby dyplomatyczne oraz wojsko. Wskazane podmioty są zatem instrumentami (narzędziami) do osiągania celów w przyjętej przez państwo Strategii Bezpieczeństwa.  Użycie pierwszych dwóch oznacza osiąganie założonych celów strategii środkami pokojowymi, gdy użycie trzeciego oznacza osiągnięcie zakładanych celów środkami militarnymi.

Przyjęcie tego umownego podziału nie stoi zatem w sprzeczności oraz nie wyklucza hybrydowego (równoczesnego) wykorzystania dostępnych instrumentów  do osiągnięcia jednego z głównych celów państwa  jakim jest zapewnienie przyjaznego środowiska bezpieczeństwa poprzez działania pozytywne jak i negatywne.

Można zatem stwierdzić, (…) że wojna hybrydowa jest Strategią, a nie nową formą wojny. Jest to strategia, ponieważ świadomie integruje wykorzystanie różnych instrumentów władzy (…)[2]. A istotną rolę w takim działaniu odgrywa efekt synergii,  wywołany jego hybrydowością.

26 lutego 2013 roku w rosyjskim czasopiśmie „АРМИЯ” ukazał się artykuł opisujący wystąpienie Walerija Wasiljewicza Gierasimowa – Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej – Pierwszego Zastępcy Ministra Obrony Federacji Rosyjskiej na forum głównodowodzących siłami zbrojnymi w cyklu wykładów „Siła nauki w przewidywaniu” pod tytułem „Główne kierunki rozwoju form i metod wykorzystania Sił Zbrojnych, aktualne zadania nauki wojskowej w ich doskonaleniu”. Jest to część jawna wystąpienia, w której autor podkreśla rolę niemilitarnych działań (sposobów) w osiąganiu celów politycznych i strategicznych, które w swojej skuteczności przewyższają środki militarne. Autor podkreśla, że obecnie bardziej zasadnym wydaje się szerokie stosowanie politycznych, ekonomicznych, humanitarnych lub innych sposobów oddziaływania dla osiągnięcia zakładanych celów niż bezpośrednie angażowanie armii. Gierasiomow wskazuje na skutki takich działań w trakcie „Wiosny arabskiej” jasno zaznaczając, że nie były one wojną w typowym pojęciu oraz akcentuje pytanie, że może to wojna XXI wieku? Ponadto, autor podkreśla, że są one na tyle skuteczne i powszechnie występujące we współczesnych konfliktach, iż zasługują na uwagę oraz rozważenie możliwości wpisania ich w „nowy typ wojny”.

Analizując cykl szkoleń Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej prowadzony każdorazowo po opracowaniu nowych założeń strategii, doktryn lub przed rozpoczęciem ćwiczeń wojskowych szczebla strategicznego dla najwyższych rangą dowódców wojskowych można założyć, że wystąpienie Szefa Sztabu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, wpisuje się w przebieg chronologiczny zdarzeń jakie nastąpiły po danej konferencji. Przeprowadzone w 2013 roku ćwiczenie strategiczne pod kryptonimem „ZAPAD-2013”, którego tematyka oraz zadania realizowane przez biorące udział w ćwiczeniu jednostki  (Białorusi i Rosji), w głównej mierze zostały poświęcone działaniom hybrydowym i przeciwdziałaniu im, zdaniem wielu analityków było poligonem przygotowującym do konfliktu z Ukrainą. Analiza przebiegu operacji zajęcia Krymu w lutym 2014 roku wskazuje na zbieżność z poglądami przedstawianymi na wykładzie, w ramach którego Gierasimow zauważa, że zagrożenia hybrydowe niosą za sobą konieczność weryfikacji obowiązujących prawideł wojny. Dodatkowo, gdy w 2015 roku po udanej aneksji Krymu Federacja Rosyjska weryfikuje obowiązującą do 2020 roku strategię bezpieczeństwa, uznając w niej konieczność (…) konsolidacji wysiłków organów federalnych władzy państwowej, innych organów państwowych (…) oraz czyniąc ją (…) podstawą kształtowania i realizacji polityki światowej w sferze zapewnienia bezpieczeństwa narodowego (…)[3] nie staje się dziwnym fakt, iż kolejnym dokumentem, który zweryfikowano była „Doktryna Wojenna”. (…) W doktrynie „usankcjonowana” została wojna hybrydowa co (…) niewątpliwie wpisuje się w całokształt rosyjskiego myślenia strategicznego(…)[4]. Dodatkowo potwierdzeniem takiego toku rozumowania jest fakt rozpoczęcia prac nad nową „Doktryną Wojenną”, co przyznają sami Rosjanie przed konfliktem ukraińskim, czyli równocześnie z opracowywaniem aktualizacji do Strategii Bezpieczeństwa w trakcie procesu planowania działań na Ukrainie. Takie postępowanie jednoznacznie potwierdza zauważoną przez głównych decydentów konieczność wprowadzenia zmian w dokumentach doktrynalnych sankcjonujących prowadzenie działań hybrydowych.

Przyjmując zatem, że wojna hybrydowa to strategia zapewniająca środowisko bezpieczeństwa państwu, to równocześnie na podstawie Strategii bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej jej Doktryny Wojennej, a głównie na podstawie konfliktu Rosji z Ukrainą, możemy wskazać zasadnicze cechy wojny hybrydowej[5] prowadzonej przez państwo agresora w ramach wspomnianej strategii.

Pierwszą cechą wojny hybrydowej,   widoczną w przyjętej przez Rosję strategii jest integracja działań. Jako drugą cechę możemy wskazać częściowe lub całkowite uchylenie się od odpowiedzialności za prowadzenie konfliktu zbrojnego. Cecha trzecia to wykorzystanie doktrynalnych i niedoktrynalnych rozwiązań organizacyjnych – odrzucenie schematyzmu w doborze metod osiągania celów. Cecha czwarta to brak zerwanych stosunków dyplomatycznych ze stroną przeciwną oraz innymi podmiotami politycznymi, polityczno – gospodarczymi lub militarnymi. Zaznaczyć tu należy, iż kolejność w jakiej dane cechy zostaną rozpoznane nie ma znaczenia, jak również fakt, że mogą istnieć inne tożsame dla wojny hybrydowej cechy.

Obecne zapisy Strategii Bezpieczeństwa Moskwy, jej działania na arenie międzynarodowej oraz ukierunkowane działania informacyjne na własne społeczeństwo pozwalają stwierdzić, że w tym przypadku zostały wyczerpane wszelkie znamiona realizacji Strategii Bezpieczeństwa polegającej na prowadzeniu wojny hybrydowej w środowisku bezpieczeństwa globalnym, regionalnym oraz lokalnym.  

W wymiarze globalnym przykładem takiego działania Moskwy są bazy wojskowe dyslokowane w różnych regionach świata. Dzięki posiadaniu jednej z takich baz oraz zwiększeniu jej potencjału w trakcie narastania zagrożenia Rosja mogła podjąć działania w Syrii jako jeden z głównych rozgrywających w tym konflikcie. Do tego należy dodać działalność propagandową związaną z aktywnością sił rosyjskich w tamtym regionie, ukierunkowaną na idealizowanie własnych osiągnięć oraz wskazywanie potknięć strony przeciwnej przy równoczesnym negowaniu ich sukcesów. Z tego też powodu, w celu posiadania możliwości włączenia się do gry nie tylko na forum ONZ ale również w rejonach kluczowych dla współczesnej polityki globalnej Moskwa obecnie utrzymuje kilkanaście zagranicznych baz wojskowych.

+Jednoznacznie też możemy stwierdzić, że soczewką uwypuklającą wspomniane powyżej cechy realizacji przez Rosję Strategii Bezpieczeństwa polegającej na prowadzeniu wojny hybrydowej w wymiarze lokalnym jest konflikt pomiędzy Rosją a Ukrainą. Od 2014 r, kiedy Moskwa zajęła Krym nie nastąpiła żadna drastyczna zmiana w stosunkach dyplomatycznych z Kijowem. Rosja prowadzi również rozmowy w ramach porozumienia mińskiego nie jako agresor czy strona konfliktu lecz jako negocjator. Równocześnie przy każdej okazji Władimir Putin oraz przedstawiciele władzy państwowej oraz rosyjskie media państwowe zaprzeczają o udziale Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w przedmiotowym konflikcie. Powodem takiego postępowania jest dążenie do uniknięcia poniesienia odpowiedzialności za prowadzenie konfliktu zbrojnego, co szczególnie widoczne było po zestrzeleniu samolotu pasażerskiego należącego do Malaysia Airlines z wykorzystaniem wyrzutni rakiet przeciwlotniczych typu BUK. Typ środka obrony przeciwlotniczej użytego w ataku na MH-17 miał szczególne znaczenie w ustalaniu sprawcy tragedii.  „Białe konwoje” oraz rozwinięcie jednostek wojskowych wzdłuż granicy ukraińskiej, działania na Morzu Azowskim wskazują również na odejście od rozwiązań doktrynalnych. Nieprzerwana kampania propagandowa w środkach masowego przekazu oraz mediach społecznościowych ukierunkowana nie tylko na odbiorcę zagranicznego lecz również na własne społeczeństwo jest dowodem prowadzenia wojny hybrydowej w  wymiarze lokalnym.

Przypisy:

[1]Redaktor naczelny Roman Milewski, Zbigniew Podlasiak, rozdział X, Elementarne zagadnienia ekonomii, PWN Warszawa 1999, wydanie drugie rozszerzone, str.293.

[2] Lanoszka A., Russian hybrid warfare and extended deterrence in eastern Europe, International Affairs, Volume 92, Issue 1, 1 January 2016, Pages 175–195, https://doi.org/10.1111/1468-2346.12509.  Published: 08 January 2016

[3] Dekret Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 12 maja 2009 r., nr 537, „O strategii bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej do 2020 roku”, (Zbiór Ustaw Federacji Rosyjskiej z 2009 r., nr 20, poz. 2444), punkt 27 załącznika nr 1 do Dekretu Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 1 lipca 2014 r., nr 483, 
„O zmianach i uchyleniu niektórych aktów Prezydenta Federacji Rosyjskiej” (Zbiór Ustaw Federacji Rosyjskiej z 2014 r., nr 27, poz. 3754). Moskwa, Kreml, 31 grudnia 2015 r., nr 638.

[4] Kwartalnik Bezpieczeństwo Narodowe III/2015/35. Informacja na temat Doktryny wojennej Federacji Rosyjskiej, str. 177 – 178.

[5]Kwartalnik Bellona, 3/2015, Marek Wrzosek, Trzy wymiary wojny na Ukrainie, str.35.