Na Cmentarzu Powstańców Warszawy spoczywa ponad 100 tys. ofiar powstania. Wanda Traczyk-Stawska, łączniczka z Powstania Warszawskiego, po wojnie walczyła o to, by wolski cmentarz nie został zapomniany. W 2015 roku mówiła, że na nekropoli powstańczej musi stanąć krzyż, by zaznaczyć, że to zbiorowa mogiła.
Dzięki działaniom radnych Karola Jankowskiego, Aleksandry Prorok i Agaty Pruszczyńskiej tuż przed oficjalnymi uroczystościami 78. Rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego udało się spełnić apel legendarnej łączniczki.
„Prezydent Rafał Trzaskowski obiecywał, że krzyż stanie przy pomniku, a od strony ul. Sowińskiego będzie brama wejściowa na cmentarz. Przez wiele miesięcy nic w tej sprawie się nie działo. W związku z tym w październiku 2021 r. radni złożyli interpelację, o czym informowały media, kontaktowali się również z Mazowieckim Urzędem Wojewódzkim. Po kilku miesiącach rozmów, przy Pomniku Polegli Niepokonani” w końcu stanął krzyż. Sprawa nie udałaby się, gdyby nie podjęcie inicjatywy przez Wojewodę Mazowieckiego Konstantego Radziwiłła, prawnego opiekuna Cmentarza Powstańców Warszawy na Woli”
– przypomnieli radni zajmujący się sprawą krzyża.
„Ludzie nie wiedzą, że to jest mogiła, a nie wzniesienie po to, by pomnik był lepiej widoczny, że tu leżą prochy ponad 50 tys. ludzi, wojska tu nie ma tak wiele, najwięcej tu jest ludności cywilnej, dzieci, kobiet, starców i żołnierzy też, razem, to jest najważniejsze miejsce na tym cmentarzu i tu musi być krzyż, jako symbol nie religii samej, ale cierpienia i ofiary, bo tym dla człowieka jest krzyż”
– mówiła Wanda Traczyk-Stawska w 2015 roku i swój apel ponawiała wielokrotnie.
„Do dziś tylko skromne symbole Polski Walczącej przypominały o okolicznościach śmierci tysięcy warszawiaków. Bez wątpienia ofiarom należał się też chrześcijański symbol – krzyż. Cieszę się, że po naszej interwencji, wielu prośbach Powstańców i ich rodzin, a także mieszkańców Woli udało się spełnić nasz patriotyczny obowiązek”
– powiedział szef klubu radnych PiS Wola, Karol Jankowski.
„Dziś w miejscu tym spoczywa ponad 104 tys. osób, z których 80 procent stanowią cywile. Szczątki 50 tys. z nich, głównie ofiar masowej rzezi cywilnej ludności Woli, leżą w usypanym z ludzkich prochów kurhanie. W 2001 r., po latach starań, uzupełniono pomnik „Polegli Niepokonani” o powstańcze kotwice. Naszym zadaniem jako radnych było to, by powstał obok krzyż”
– dodała radna dzielnicy Wola Aleksandra Prorok.
„Niezwykle ważne, że krzyż stanął w przeddzień 78. Rocznicy. To oddanie hołdu bohaterom Powstania Warszawskiego, którzy przez 63 dni walczyli o wolność stolicy”
– uzupełniła wiceprzewodnicząca Rady Dzielnicy Wola Agata Pruszczyńska.
Cmentarz został założony w 1945 r. Był drugą nekropolią obok Powązek, gdzie po wojnie grzebano ekshumowane szczątki mieszkańców Warszawy. Szczątki spoczęły w 177 zbiorowych mogiłach. W 1973 r. odsłonięto na cmentarzu pomnik „Polegli – Niepokonani” projektu Gustawa Zemły.
Robert Wyrostkiewicz