ŁOWIECTWO W POLSCE-CZĘŚĆ DRUGA
KŁUSOWNICTWO
Zakreślony niżej problem kłusownictwa opieram na osobistym moim zetknięciu się z poruszanym zagadnieniem i wypowiedziach osób, które na co dzień walczą z tym procederem.
Właśnie rozpoczynał się sezon na grzyby. W Polsce rośnie około 1000 gatunków jadalnych grzybów, w tym siniaki, kozaki, maślaki, kurki, czy borowiki. Uzbierane i ususzone dotrwają do zimy, a w grudniu będą stanowić główny składnik sosu grzybowego, który tradycyjnie, co roku gości w domu myśliwych, wśród innych potraw na wigilijnym stole. Końcem sierpnia kolega leśniczy zauważył, że w kniei pojawiły się już borowiki. Rankiem zaopatrzeni w wiklinowe koszyki ruszyliśmy w poszukiwaniu grzybów. Wędrówka po lesie zaplanowana była na około 4 godziny. Po wejściu do kniei iskrzące rozproszone wiązki światła prześlizgiwały się przez strzępy jesiennej ,,szaty’’, prześwietlały drzewa, po czym padały w dół na zacienione trawiaste poszycie leśnie. W bukowym i dębowym lesie można było znaleźć siniaki i kozaki wkręcone w zielony mech, czasem zasypane liśćmi, wychylając swe rdzawo-brązowe kapelusze. W poszukiwaniu borowików ruszyliśmy przed siebie, po pewnym czasie doszliśmy do gęstwiny, przedzierając się dalej, dotarliśmy do skraju sosnowego lasu. Przed nami pojawiła się polana. Na niej rosło kilka pojedynczych sosen i kilka w kępach, których podniesione gałęzie, jak wąsy unosiły się ku górze. Pod takimi sosenkami ,,lubiały’’ rosnąć borowiki. Idąc wolno po piaszczystym podłożu spoglądałam w dół, odsłaniając gałęzie w nadziei, że może coś znajdę. Wtem usłyszałam głośny krzyk myśliwego. -,,Stój!, -,,Słyszysz, ani kroku”! – dodał. Wystraszona, natychmiast wyprostowałam się jak struna i zastygłam w miejscu. Myśliwy podbiegł do mnie. -,,Popatrz”! – krzyknął wskazując na coś, co było między drzewkami. Przede mną pojawił się widok, którego nie wykreślę z pamięci. Na wysokości mojej głowy tuż przed twarzą zobaczyłam zawieszone między drzewami duże ,,oczko’’ zrobione z drutu. Szarą pętlę rozciągały napięte linki metalowe zakotwiczone na koronach drzew. Wodząc przerażonym wzrokiem po pułapce, uświadomiłam sobie co mogło się wydarzyć. Były to sidła zastawione przez kłusownika na duże zwierzę leśne, prawdopodobnie na jelenia. Zwierzę, które wejdzie w taką pułapkę szarpie się, chcąc się uwolnić prze do przodu, nie cofa się ,,nie zna biegu wstecznego”. Wówczas pętla zaciska się na jego szyi, dusi i po czasie zwierzę w męczarniach ginie. Postanowiliśmy wrócić do domu i powiadomić służbę leśną o miejscu niebezpiecznego znaleziska.
Już od dawna pojawiają się informacje o tym, że kłusownicy zabijają zarówno zwierzynę łowną, jak i gatunki objęte całkowitą ochroną. – ,,W 2008 roku na terenie Nadleśnictwa Brzozów znaleziono potężny potrzask, którego średnica szczęk wynosiła 60 centymetrów, waga około 35 kilogramów, a jego całkowita długość prawie 140 centymetrów – wskazał Wojciech Zajdel, specjalista ds. ochrony mienia RDLP w Krośnie. – Do jego naciągu potrzebna jest siła około 70 kilogramów, zaś uderzenie zwolnionych szczęk może złamać nogę człowiekowi. Pułapka służyła prawdopodobnie do odłowu grubej zwierzyny – jeleni i dzików. Jej konstrukcja nie dawała szans nawet niedźwiedziowi’’.
Statystyki wskazują, że latach 2007-2020 na terenie administrowanym tylko przez RDLP w Krośnie skłusowanych zostało 265 dzikich zwierząt, a wartość tusz oszacowano na 1,3 mln złotych. Strażnicy leśni z krośnieńskiej dyrekcji Lasów Państwowych podsumowali miniony rok. Jak wynika z dostępnych informacji w 2020 roku ujawniono 13 przypadków kłusownictwa na leśnej zwierzynie. Straż Leśna zlikwidowała też 146 narzędzi kłusowniczych. To o połowę mniej niż rok wcześniej, ale problem z nielegalnym polowaniem wciąż pojawia się w niektórych okolicach. Likwidowane są rozmaite narzędzia kłusownicze, takie jak, nielegalnie używana broń palna, kusze, klatki, sieci, sidła i wnyki, których znaleziono w lasach prawie 5,5 tysiąca. Jak podaje rzecznik prasowy RDLP w Krośnie, być może popularność wnyków spada, gdyż w pierwszych latach analizowanego okresu było ich każdorazowo ponad 600 lub 500, a z biegiem lat około 300, aż do 2020 roku 146. Incydentalnie w podkarpackich lasach pojawiają się potrzaski lub używana jest nielegalnie broń palna, kusze, klatki, sieci i inne przyrządy do odłowu dzikich zwierząt, Straży Leśnej udało się wykryć w ciągu ostatnich 13 lat łącznie 37 sprawców tego typu przestępstw.
Dlaczego kłusują?
-,,Na terenie administrowanym przez Lasy Państwowe odnotowaliśmy w ubiegłym roku 319 przypadków ewidentnego kłusownictwa. Łupem pada zwierzyna bez względu na płeć, bez względu na okres ochronny, niejednokrotnie ona ginie później w męczarniach, bo jest ,,tylko” kaleczona. Jest to taki negatywny obyczaj, przechodzi być może z ojca na syna. Ten kłusownik, który nielegalnie pozyskuje zwierzynę w lokalnej małej społeczności, jest takim ,,cichym, że tak powiem bohaterem”, potrafi sobie radzić w takich warunkach leśnych. Proceder kłusownictwa i to trzeba podkreślić, no jest niejako w pewnych regionach kraju wpisany w krajobraz’’ – jak wskazywał w audycji ówczesny inspektor straży leśnej Tadeusz Pasternak.
O kłusowaniu w Tatrach: ,,-No niestety mamy problem z kłusownictwem, kiedyś byłem w stanie to zrozumieć, że w XVIII, czy XIX wieku ludzie to robili z biedy, albo z tego, ze nie mieli pracy. Teraz to nie wiem, czy dla sportu, czy raczej dla trofeum mi się wydaje’’- wskazał Komendant Straży parku TPN.
Jak widać mentalność kłusownika dawniej łączona była z ,,dziedziczoną’’ biedą. Dziś nielegalne zdobycie trofeum ma znaczenie symboliczne, ma wykazać siłę i spryt w dążeniu do podniesienia statusu. Kłusownik, w jakichś sposób chce się ,,wyróżnić’’ wśród innych, wykorzystując ciche społeczne przyzwolenie środowiska społecznego.
Kłusownictwo w Polsce ściągane jest z art. 53 prawa łowieckiego. Kłusownikom grozi kara pięciu lat więzienia i sąd orzeka kary pieniężne.
W Polsce żyje 60 procent z 618 gatunków kręgowców występujących w lasach. Jesteśmy w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię lasów, która wynosi ponad 9,2 mln ha, co odpowiada lesistości 29,6%. Zdecydowana większość to lasy państwowe, z czego około 7,3 mln ha zarządzane jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Zwierzęta łowne są własnością Skarbu Państwa, jest to 20% gatunków ssaków i 12% gatunków ptaków. Według ustawy ,,Prawo łowieckie” gospodarowaniem zwierzyną łowną zgodnie z zasadami ekologii i racjonalnej gospodarki leśnej, rolnej i rybackiej zajmują się leśnicy i myśliwi zrzeszeni w Polski Związku Łowieckim.
Coroczną tradycją wielu kół łowieckich jest polowanie na wnyki. Do lasu udają się myśliwi, by znaleźć śmiertelne pułapki zastawione na zwierzynę. Znajdują także seryjne wnyki stawiane przez jednego kłusownika zwykle na ścieżce przejścia zwierząt. Jak podejrzewają są to wnyki ustawiane przez miejscowych ludzi. Zimą świeży śnieg jest sprzymierzeńcem w znajdywaniu śladów zwierząt. Kłusownicy to wykorzystują. Myśliwi demontują znalezione sidła i dokumentują skutki kłusownictwa.
Kłusownictwo jest problemem obejmującym różne regiony. ,,Prawie tysiąc pułapek na zwierzęta znaleziono podczas tegorocznej akcji „Wnyk” w lasach Warmii i Mazur, a kłusownictwo wbrew pozorom, nie jest problemem tylko lasów państwowych’’ – jak wskazywał Adam Pietrzak. – ,,Tam w porównaniu do lasów prywatnych i pól problem jest mniejszy. Wynika to z tego, że lasy państwowe są patrolowane przez straż leśną i kłusownicy mogą tam zostać szybciej zlokalizowani i zatrzymani’’.
Jak wynika z powyższej wypowiedzi regularne, częste patrolowanie lasów przez straż leśną może wesprzeć walkę z kłusownictwem. Wiedza jaką posiadają leśnicy, myśliwi, strażnicy oraz mieszkańcy przyleśnych domostw oraz policja odgrywa niebagatelną rolę w ujęciu sprawców i znalezieniu w trakcie poszukiwań śmiertelnych pułapek zastawionych na zwierzęta.
Istnieją dowody na to, że kłusownictwo łączy się z historyczną dezorganizacją polskiej gospodarki leśnej. W swoim referacie leśnik Stanisław Jarmarkiewicz krótko opisał niszczenie Puszczy Białowieskiej pod okupacją sowiecką. ,,Z całą pewnością można twierdzić, że na zagarniętych ziemiach wycięty został co najmniej etat dziesięcioletni. Park Narodowy pozbawiony został ochrony i stał się miejscem polowań, zwierzynę łowną zaczęto wybijać bez żadnego zastanowienia. Obok bezprawnego grasowania kłusowników, zaczęli polować przyjezdni dygnitarze i wojskowi, nie bacząc ani na czas ochrony, ani na jakiekolwiek przepisy łowieckie”.
Konkluzja: Polowanie stanowi przywilej zastrzeżony dla myśliwych, upoważnionych do polowania, którzy zdali egzamin z prawa łowieckiego i zasad odstrzału selekcyjnego, są zrzeszeni w PZŁ i czynią to zgodnie z prawem łowieckim – to stanowi klucz do pozyskiwania zwierzyny, ale także jej hodowli i ochrony. Kłusownictwo w lasach państwowych i prywatnych, stanowi zagrożenie dla zwierzyny i dla ludzi. Nazwijmy rzecz po imieniu, kłusownictwo jest kradzieżą.
Dziękuję Andrzejowi za miłe rozmowy i nieustanną inspirację tematami do artykułów. Podziękowania dla myśliwego, za merytoryczne wsparcie.
Aleksandra Rachwał
,,Knowlegde is Power”
1 ,,Użytkowanie lasu’’. https://www.lasy.gov.pl/pl/nasza-praca/uzytkowanie-lasu
2 https://www.youtube.com/watch?v=hAdUmmV1JIw
3 Marszałek E. ,,Kłusownictwo wciąż jest problemem”, w: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/klusownictwo-wciaz-jest-problemem , dostęp07.09.2021 r, godz.18.47
4 Marszałek E. ,,Kłusownictwo wciąż jest problemem”, w: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/klusownictwo-wciaz-jest-problemem , dostęp07.09.2021 r, godz.18.47
5 https://www.lasy.gov.pl/pl/wideo/telewizja-lasow-panstwowych/wideo/lasy-w-sygnalach-dnia-cz-2-klusownictwo
6 https://www.youtube.com/watch?v=OTXX_MbK2Lo
7 https://www.lasy.gov.pl/pl/nasza-praca/lowiectwo
8 https://www.youtube.com/watch?v=TlmWmM26ZG0
9 https://www.youtube.com/watch?v=TlmWmM26ZG0
10 https://www.polskieradio24.pl/5/3/Artykul/564594,Rekordowe-klusownictwo-w-polskich-lasach
11 Kosel B. 2019 ,,Gospodarka leśna w Puszczy Białowieskiej w latach 1939-1941 w świetle referatu por. Jarmarkiera”. https://www.academia.edu/40882386/GOSPODARKA_LE%C5%9ANA_W_PUSZCZY_BIA%C5%81OWIESKIEJ_W_LATACH_1939_1941_W_%C5%9AWIETLE_REFERATU_POR_JARMARKIERA_FORESTRY_IN_BIA%C5%81OWIE%C5%BBA_PRIMEVAL_FOREST_1939_1941_IN_OPINION_OF_STANIS%C5%81AW_JARMARKIER_
12 Kosel B. 2019 ,,Gospodarka leśna w Puszczy Białowieskiej w latach 1939-1941 w świetle referatu por. Jarmarkiera”. https://www.academia.edu/40882386/GOSPODARKA_LE%C5%9ANA_W_PUSZCZY_BIA%C5%81OWIESKIEJ_W_LATACH_1939_1941_W_%C5%9AWIETLE_REFERATU_POR_JARMARKIERA_FORESTRY_IN_BIA%C5%81OWIE%C5%BBA_PRIMEVAL_FOREST_1939_1941_IN_OPINION_OF_STANIS%C5%81AW_JARMARKIER_