(…) Można stwierdzić, że połączenie metod tradycyjnych i hybrydowych jest już cechą każdego konfliktu zbrojnego. Jednocześnie, jeśli ten ostatni może być używany bez otwartego użycia siły wojskowej, [to] klasycznych operacji wojskowych bez hybrydowych – już nie ma (…)[1]
Obecnie w rosyjskiej sztuce wojennej zachodzą bardzo duże zmiany zarówno w jej części teoretycznej, jak też w praktyce, patrz w sposobie prowadzenia działań przez Rosję. Oznacza to, że dotychczasowe, klasyczne podejście do klasyfikacji konfliktów może być nieaktualne.
Dotychczas rosyjska sztuka wojenna dzieliła konflikty zbrojne[2] na:
- konflikt,
- konflikt zbrojny,
- lokalny konflikt zbrojny (wojna lokalna),
- regionalny konflikt zbrojny (wojna regionalna),
- konflikt zbrojny dużej skali (wojna dużej skali).
Wojna w Czeczenii (1988 r. I kampania oraz 1999 r. II kampania), w 2008 r. wojna z Gruzją, kolorowe rewolucje na Bliskim Wschodzie, wojna z Ukrainą 2014 r. oraz bezpośredni udział Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w konflikcie syryjskim, spowodowały weryfikację podanej powyżej klasyfikacji. W Moskwie zaczęto mówić o „wojnie nowej generacji”, dając początek nowej klasyfikacji, a tym samym uległo zmianie definiowanie współczesnych konfliktów oparte na doktrynie prawa międzynarodowego. Obecnie rosyjska sztuka wojenna poddaje pod dyskusję następujący podział konfliktów:
- międzynarodowe konflikty zbrojne (wojny konwencjonalne, działania pokojowe,
w tym Międzynarodowe sankcje o charakterze wojskowym, zgodnie z decyzją Rady Bezpieczeństwa ONZ itd.), - konflikty zbrojne o charakterze nie międzynarodowym (wojny cywilne, zaburzenia wewnętrzne itp.),
- konflikty zbrojne hybrydowego charakteru (lub wojny hybrydowe).
Szczególnego znaczenia, w moskiewskim almanachu wiedzy o sposobach wojowania nabrały zwłaszcza te ostatnie, pozwalające na uniknięcie odpowiedzialności oraz oskarżeń, o nieprzestrzeganie norm prawa międzynarodowego. Jest to o tyle ważne, gdyż historycznie Rosja lubuje się w czynieniu wszystkiego zgodnie z zasadą legalizmu, zasady prawnej, zgodnie z którą organy władzy mogą działać jedynie na podstawie i w ramach norm prawnych, przez co równocześnie postępowanie w zgodzie z tą zasadą jest źródłem legitymizacji władzy. Przykładem stosowania przez Moskwę tej zasady znajdziemy we wspomnianych na początku konfliktach z Gruzją w 2008 r. oraz Ukrainą 2014 r. W obu przypadkach mandatem do podjęcia działań było przyznanie obywatelstwa rosyjskiego mieszkańcom zajmującym sporne terytoria, aby poprzez doprowadzenie do referendum, równocześnie stosując na forum międzynarodowym odpowiednią narrację, ukształtować regionalne środowisko bezpieczeństwa pozwalające na osiągnięcie założonych celów, patrz zajęcie Osetii, Abchazji czy też Krymu. Są to typowe przykłady działań w których obok działań militarnych wiodącą rolę odegrały operacje informacyjne ukierunkowane na określony cel.
Współcześnie operacje informacyjne są najtańszym sposobem oddziaływania na stronę przeciwną. Nie wymagają angażowania potencjału Politycznego, Ekonomicznego, Militarnego czy też Infrastrukturalnego (PEMSII)[3] państwa agresora, a działania ukierunkowane są na potencjał Społeczny, głównie strony przeciwnej jak i własny. Tego rodzaju działania nie wykluczają również oddziaływania na pozostałe wskazane obszary, patrz polityczny lub militarny, poprzez ataki na polityków czy też kadrę dowódczą Sił Zbrojnych.
Rys. Przykład ataku w mediach społecznościowych na konto Tomasza Sakiewicza.
Studiując literaturę przedmiotu traktującą o istocie prowadzenia operacji informacyjnych, można zdefiniować ich cel, którym w rosyjskiej sztuce wojennej jest (…)zniszczenie fundamentów tożsamości narodowej i sposobu życia obywateli(…).[4]
Biorąc pod uwagę fakt, iż istota konfliktów zbrojnych hybrydowego charakteru polega na osiąganiu celów politycznych przy minimalnym zbrojnym oddziaływaniu na potencjalnego przeciwnika oraz fakt, iż obecnie procent nasycenia społeczeństwa środkami przekazu informacji (w tym z dostępem do Internetu) bliski jest 100%, idealnym rozwiązaniem pozwalającym osiągnąć założone cele są właśnie operacje informacyjne.
Rys.: Stosunki polsko – ukraińskie jako cel ataku w operacji informacyjnej.
Prowadząc operacje informacyjne jawne oraz niejawne, agresor ma możliwość oddziaływania na środowisko bezpieczeństwa naszego państwa, a dokładnie na główny jego zasób. Zauważyć należy, iż głównym zasobem patrz celem ataku, w danym przypadku jest Społeczeństwo. Działania tego typu określane są mianem działań z użyciem „miękkiej siły”. Ich istota polega na wykorzystaniu środków sterowania społecznego poprzez formowanie i kierowanie ruchami antysystemowymi w państwie potencjalnego przeciwnika (patrz organizacje takie jak Antifa, Black Lives Matter, Fundacja Otwarty Dialog, Prawy Sektor itp.). Dzięki takim organizacjom w sposób jawny, bądź niejawny dochodzi do prób destabilizacji społeczeństwa, a w efekcie końcowym państwa. Przykładem stosowania danej taktyki jest Fundacja Otwarty Dialog, której członek rady wprost przyznaje, że organizacja aby była skuteczna musi(…)poszukiwać impulsów, kreować nowe sytuacje i oddziaływać na nastroje społeczne(…)[5]. Daną taktykę opisał dokładnie agent wywiadu rosyjskiego Ю. А. Безменов w dziele pod tytułem Любовное послание Америке. Na tej podstawie M. Depczyński oraz L. Elak[6] w swojej książce zatytułowanej „Rosyjska sztuka operacyjna w zarysie” wskazują, iż (…)współczesna koncepcja działań prowadzonych z wykorzystaniem „miękkiej siły” wykorzystuje zweryfikowane w połowie XX wieku wzorce przewrotu ideologicznego(…)[7]. Autorzy w swoim dziele wskazują cztery etapy stosowania danej taktyki:
I – Etap demoralizacji trwający od 15 do 20 lat – cel działania: rozbicie jedności i pogłębienie podziałów społecznych. Dyskredytacja administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, siły zbrojnych, systemu edukacji, dominującej religii, co ma ułatwić przejęcie kontroli i manipulowanie grupami społecznymi.
II – Etap destabilizacji trwający od 2 do 5 lat – cel działania: radykalizacja stosunków bezpieczeństwa publicznego oraz inspirowanie niezadowolenia, inicjowanie i eskalowanie konfliktu wewnętrznego.
III – Etap kreowania i zarządzania kryzysem trwający od 2 do 6 miesięcy – cel działania: gwałtowne załamanie gospodarcze. Stosując akty terroru pogłębić dezorientację społeczeństwa co doprowadzi do zaostrzenia konfliktu wewnętrznego (wojna domowa, zamach stanu), który może stanowić pretekst dla obcej interwencji podjętej celem przywrócenia porządku konstytucyjnego, w istocie przejęcia władzy.
IV – Etap normalizacji (stabilizacji) sytuacji bezpieczeństwa po wygaszeniu kryzysu, następstw zamachu stanu lub obcej interwencji zbrojnej.
Ponieważ tak jak wspomniano na początku, operacje informacyjne odbywają się bez ponoszenia wygórowanych kosztów, oznacza to, iż mogą one być kontynuowane do momentu, aż zostaną osiągnięte założone cele. Mogą być czasowo zawieszone, a temperatura „sporu” w obszarach bezpieczeństwa utrzymywana i podsycana tak aby w odpowiednim momencie do niego powrócić.
Podsumowując, podkreślenia wymaga fakt, iż ten rodzaj działań, zaplanowany, odpowiedni skoordynowany i zsynchronizowany daje kontrolę nad głównym zasobem przeciwnika jakim jest SPOŁECZEŃSTWO.
Dyskusyjnym pozostaje zatem pytanie: Czy i w jakim etapie działań jesteśmy obecnie w naszym kraju?
[1] В.Герасимов. По опыту Сирии. Военно-промышленный курьер. 2016, http://vpk-news.ru/articles/29579 [dostęp 30.10.2020].
[2] Redakcja naukowa L. Elak, J. Joniak, M. Wrzosek, M. Depczyński, Zagrożenia hybrydowe, Bellona, Warszawa 2019, s. 229.
[3] PEMSII – Polityczny, Ekonomiczny, Militarny, Społeczny, Informacyjny, Infrastrukturalny – wymiary środowiska bezpieczeństwa, mogące stanowić obiekt oddziaływania, ataku.
[4] M. Depczyński, L. Elak, Rosyjska sztuka operacyjna w zarysie, Fundacja Historia i Kultura, 2020 r., s. 383.
[5] B. Kramek, Wystąpienie Przewodniczącego Rady Fundacji…, https://odfoundation.eu/a/8438,wystapienie-przewodniczacego-rady-fundacji-otwarty-dialog-bartosza-kramka-na-debacie-w-ramach-konferencji-obwe-hdim-2017/ [dostęp 02.11.2020 r.]
[6] Obaj oficerowie wchodzą w skład kadry naukowej Akademii Sztuki Wojennej, przypis autora.
[7] M. Depczyński, L. Elak, Rosyjska sztuka operacyjna w zarysie, Fundacja Historia i Kultura, 2020 r., s. 377.