INFODEMIA, ZAMKNIĘCI W ,,KOMORZE ECHO”.
W Światowym Dniu Wolności Prasy Sekretarz Stanów Zjednoczonych Antony Blinken na swoim oficjalnym koncie na TT zamieścił wpis informując, iż Stany Zjednoczone nadal opowiadają się za wolnością prasy, bezpieczeństwem dziennikarzy na całym świecie, dostępem do informacji w Internecie i poza nim. Jak zauważył ,,wiedza to potęga (,,knowledge is power”), a wolna i niezależna prasa zapewnia dostęp społeczeństwu do informacji.
Pojęcie informacji definiuje się jednoznacznie, jako redukcję niepewności. Dziś w natłoku codziennych informacji, napływu komunikatów, szczególnie w okresie pandemii Covid_19 wyszukiwanie sprawdzonej, pewnej informacji jest coraz bardziej czasochłonne i pracochłonne. Pracę dziennikarzy wspierają infobrokerzy. Są pośrednikami między ogromnymi zasobami informacji, wiedzy i komunikatów pochodzących z wielu różnych źródeł a dziennikarzami. Zdobywają i oceniają informację, analizują i wyciągają wnioski, udostępniają w formie odpowiadającej zapotrzebowaniu zleceniodawcy, są bazą do podejmowania kluczowych decyzji, zapewniając, że informacja przez nich udzielona jest wysokiej jakości. Zdarza się jednak, że w miejsce rzetelnych informacji pojawia się dezinformacja lub fałsz.
Infodemia- dezinformacja w czasach pandemii.
W trudnej globalnie sytuacji związanej z walką wielu państw z wirusem Covid_19, w czasie, gdy świat przeżywa poważny kryzys humanitarny i gospodarczy związany z dalszym rozprzestrzenianiem się wirusa, codziennie miliony ludzi śledzi wiadomości mass mediów o przebiegu walki z pandemią. Sytuacje kryzysowe sprzyjają powstawaniu teorii spiskowych i dezinformacji na temat pochodzenia wirusa.
W rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl Kamil Basaj z Fundacji INFO OPS Polska opisał próby zainspirowania publicystyki, opartej na przygotowanych wcześniej wątkach manipulacyjnych, sugerujących celowe uwolnienie wirusa SARS-CoV-2 przez amerykańską armię w Wuhanie podczas igrzysk wojskowych w 2019 roku. Jak podał do uwiarygodnienia tej tezy posługiwano się przykładem infekcji kilku żołnierzy amerykańskich, która miała mieć miejsce podczas „podrzucania” wirusa na targ w Wuhanie. -To był listopad 2019 roku, a o koronawirusie mało kto wówczas słyszał. W dniu 25 stycznia 2020 roku ta teoria zaczęła być propagowana przez Portal Global Research należący do Centrum Badań nad Globalizacją, kierowany przez Michela Chossudovsky’ego, obecnie komentatora rosyjskiej tuby propagandowej Russia Today oraz niektórych programów irańskiej telewizji rządowej-kontynuował. -To był początek próby przypisania Stanom Zjednoczonym rzekomego posługiwania się bronią biologiczną przeciwko Chinom, operacja rozproszenia wątków nt. koronawirusa trwa nadal i przyjmuje coraz bardziej złożone formy. Czy operacja pozostanie efektywna w przyszłości, o tym przekonamy się dopiero w przyszłości – dodał rozmówca.
Głos w naukowej dyskusji na temat ,,Kampanii dezinformacyjnych w okresie pandemii Covid_19” zabrał międzynarodowy ekspert zwalczania terroryzmu, były szef BOR generał Andrzej Pawlikowski, który w referacie przygotowanym na konferencję ,,Polska racja stanu w perspektywie 2030 roku” stwierdził, iż analogiczne kampanie propagandowe i dezinformacyjne występujące obecnie, mogą pojawić się w przyszłości podczas sytuacji kryzysowych w celu destabilizacji państwa. Zwrócił uwagę, że kampania dezinformacyjno-propagandowa w okresie pandemii Covid_19 miała negatywny wpływ na zachowania społeczne i stan bezpieczeństwa medycznego przez rozpowszechnianie błędnych informacji na temat choroby, jej skutków, a także metod ograniczenia pandemii. Poza tym jest zdania, że w kampanii udostępniano informacje medyczne, które można określić ,,dezinformacjami covidowymi”, które zmniejszały poziom ochrony zdrowia w społeczeństwie, zwiększając poziom zagrożenia epidemiologicznego kraju. Autor referatu wskazuje na pojawiające się fałszywe informacje dotyczące aktywności administracji publicznej, czy też odbywających się w tym czasie manewrów wojsk państw NATO. Działania dezinformacyjne nastawione były na wywołanie paniki społecznej, utratę zaufania do władz państwowych i wywołania destabilizacji państwa. Służyły temu także konta, uznawane za tzw. ,,ruskich trolli” w sieciach społecznościowych. Użytkownicy, którzy nieświadomie powielali fałszywe informacje mogli pełnić rolę ,,pożytecznych idiotów”. Wskazane jest badanie sieci społecznościowych, właściwa reakcja własnych służb na fałszywe treści oraz systematyczna analiza zgromadzonego materiału umożliwiająca wyszukanie kont wykorzystywanych przez służby do rozpowszechniania dezinformacji.
Jak możemy się bronić przed dezinformacją w mass mediach?
Kluczowym momentem obrony jednostki przed dezinformacją jest świadome zwrócenie uwagi na pierwszy, wstępny etap manipulacji informacyjnych polegający na wprowadzeniu atmosfery chaosu informacyjnego lub niedoboru informacji przez podawanie spreparowanych ,,wiadomości”, które dezinformują opinię publiczną. Obowiązuje zasada, im większa i bardziej dogłębna jest wiedza człowieka, tym łatwiej rozpoznaje on działania manipulacyjne. Wydaje się, że optymalnym przejawem obronnego działania jest poddanie weryfikacji przekazów medialnych z wielu źródeł, w tym konkurencyjnych.
Jak my możemy rozpoznać dezinformację?
Musimy wiedzieć, że podstawowe metody dezinformacji to: negacja faktów, nieprawda, podanie informacji nie do stwierdzenia, jak właściwie jest, oznaczające głoszenie oczywistej nieprawdy przy jednoczesnym założeniu, że nie ma świadków, ani sposobu, by ustalić prawdę. Dezinformacja wykorzystuje metody manipulacji przez odwrócenie faktów, mieszanie prawdy z fałszem, modyfikacji motywu i okoliczności, rozmycia, kamuflażu, swoistej interpretacji sytuacji, kiedy faktom nie da się zaprzeczyć. Wykorzystuje generalizację, ilustrację, niepełną prezentację i metodę stosowaną zwykle w ostatniej fazie kampanii dezinformacyjnej tzw. pełnej prezentacji. Wówczas dezinformator publikuje równą ilość argumentacji za i przeciw tezie, kiedy zdecydowana większość odbiorców jest już przekonana do lansowanych tez przez dezinformatorów. Wystarczy jeszcze utrwalić powszechnie obowiązującą opinię i ,,zamknąć temat”, przy czym argumenty służące osobie lub grupie, która ma zyskać w kampanii dezinformacyjnej przedstawiane są o wiele bardziej przekonujący, jasny sposób oraz wspierane wypowiedziami ekspertów budzących zaufanie. Argumenty strony przeciwnej podawane są w mediach nieciekawie, często wygłaszają je osoby mało wiarygodne.
Ważny jest jeden punkt, moment podania dezinformacji. Najefektywniejszym, kluczowym momentem do oddziaływania dezinformacji jest ten, w którym odbiorca informacji zamknięty jest w tzw. ,,komorze echo”, w ,,bańce informacyjnej”, w której mimo wielości źródeł informacji rezonują tylko poglądy zbieżne z jego światopoglądem. To oznacza, że obszar ten przy braku chęci otwarcia nowych horyzontów myślowych, spojrzenia na informację z innej perspektywy niż moja, staje się jednym z kluczowych pól do oddziaływania wpływu dezinformacji. Tak ,,podbijany” wątek sporu na portalach społecznościowych w Internecie przez ,,oddanych zwolenników” wpływa na obserwujących, w konsekwencji na postawy i kształtowanie opinii publicznej, szczególnie w sytuacji braku zaufania do ,,jednoznacznie stronniczych’’ mediów głównego nurtu.
Rosyjska strategia kampanii wojny informacyjnej w czasie Covid_19 wykorzystuje wszystkie dostępne środki: wojskowe, kryminalne, wywiadowcze, biznesowe, dyplomatyczne, medialne, cybernetyczne i polityczne. Złożone operacje dezinformacji przeciwko Polsce bazują na wypromowanych przez rosyjską propagandę ,,fake newsach”. Rosyjski ,,ekosystem” dezinformacji ma na celu wywarcie wpływu oraz wspieranie i uzasadnianie rosyjskich interwencji w polityce zagranicznej.
Konkluzja: Globalne ,,społeczeństwo pocovidowe’’ narażone jest na kampanie dezinformacyjno-propagandowe, które mogą służyć rozmrażaniu konfliktów zbrojnych, wzmacnianiu pozycji państw w ich dążeniu do dominacji, a globalnie stanowią część świadomie prowadzonej polityki zagranicznej do ugruntowania pozycji w tworzącym się nowym wielobiegunowym ładzie społecznym na świecie. ,,Parafrazując słowa Thomasa Khuna- ,,to co widzimy, zależy nie tylko od tego, na co patrzymy, ale również od tego, co w naszym życiu nauczyliśmy się zauważać”.
,,Knowledge is power”
1 Secretary Anthony Blinken@SecBlinken, Dostęp: United States government official, mobile.twitter.com, wpis 03maja 2021 roku, godz. 9,03 AM.
2 Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. 2013. ,,Psychologia poznawcza”, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa.
3 Januszko-Szakiel A. 2010. ,,Dezinformacja jako narzędzie medialnej manipulacji świadomością’’ w: Aksman J. 2010. ,,Manipulacja pedagogiczno-społeczne aspekty. Część I. Interdyscyplinarne aspekty manipulacji’’. J Aksman. Oficyna Wydawnicza AFM.
4 https://www.polskieradio24.pl/5/1223/Artykul/2604440,Teorie-spiskowe-wokol-wirusa-Sowiecka-dezinformacja-znana-do-dzis. Dostęp 06.05.2021r., godz.18,42.
5 Pawlikowski A. 2021. ,,Kampanie dezinformacyjne w okresie pandemii Covid_19”, referat na Konferencji ,,Polska racja stanu w perspektywie 2030 roku”.
6 Januszko-Szakiel A. 2010. ,,Dezinformacja jako narzędzie medialnej manipulacji świadomością” w: Aksman J. 2010. ,,Manipulacja pedagogiczno-społeczne aspekty. Część I. Interdyscyplinarne aspekty manipulacji’’. J Aksman. Oficyna Wydawnicza AFM.
7 Januszko-Szakiel A. 2010. ,,Dezinformacja jako narzędzie medialnej manipulacji świadomością” w: Aksman J. 2010. ,,Manipulacja pedagogiczno-społeczne aspekty. Część I. Interdyscyplinarne aspekty manipulacji’’. J Aksman. Oficyna Wydawnicza AFM.
8 E. Colleoni, A. Rozza, A. Arvidsson, Echo Chamber or Public Sphere? Predicting Political Orientation and Measuring Political Homophily in Twitter Using Big Data, „Journal of Communication” 2014, vol. 64, issue 2, s. 319.
9 Gajewski T. 2019.,,W gabinecie luster. Kłamstwo i dezinformacja w sieci”., w: Agnieszka Kasińska-Metryka A. (red.), Rafał Dudała, Tomasz Gajewski. ,,Słowa jak kamienie. Mowa nienawiści, kłamstwo, agresja w sieci. Kompendium wiedzy o języku w życiu publicznym”, Nowy Sącz-Kielce, 2019.
10 Kozłowski K. 2013.,,RECENZJE Krzysztof Kozłowski Alenka Šhelih, Aleš Završnik (eds.), Crime… Europe”, Springer, New York–Heidelberg–Dordrecht–London 2012, ss., w: Stepniewski T.,Gil A. (red.). ,,Bezpieczeństwo w obszarze poradzieckim: implikacje wewnętrzne i zewnętrzne”. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, Rok II(2013), Zeszyt 4.