W 1921 r. fizykom przekazano budynek przy ulicy Hożej 69 w Warszawie, który stał się siedzibą Wydziału Fizyki UW (FUW), a z czasem ośrodkiem o światowej renomie. W weekend w nowej siedzibie FUW przy ul. Pasteura 5 odbędą się uroczyste obchody stulecia tego wydarzenia.
Uruchomienie ośrodka na Hożej w 1921 roku zainicjowało szybki rozwój fizyki w Warszawie i stało się ważnym punktem odniesienia dla fizyków związanych z Uniwersytetem Warszawskim. (…) Warszawski ośrodek fizyki przy ulicy Hożej 69, popularnie nazywany 'Hożą’, cieszy się nie tylko międzynarodową renomą, ale także wielkim sentymentem pokoleń wychowanych tu naukowców
– czytamy w prasowym komunikacie Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW).
Dziś budynek przy ul. Hożej 69 w Warszawie uznawany jest za Historyczne Miejsce Europejskiego Towarzystwa Fizycznego. A działalność FUW jest kontynuowana w nowych budynkach kampusu Ochota. W najbliższy weekend właśnie tutaj odbędą się dwudniowe uroczystości pod hasłem „100 lat fizyki: Od Hożej do Pasteura”. Rozpoczną się one w sobotę 11 września o godzinie 10:00 w gmachu Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW) przy ulicy Pasteura 5 w Warszawie. Istotna część uroczystości będzie relacjonowana na żywo. Wydarzenie będzie transmitowane online, linki pojawią się na stronie https://hozapasteura100lat.fuw.edu.pl/.
Z pełną odpowiedzialnością możemy powiedzieć, że przez ostatnie sto lat na Hożej i Pasteura nie marnowaliśmy czasu. Świadczą o tym dokonane tu liczne odkrycia i udział naszych naukowców w najbardziej wyrafinowanych międzynarodowych projektach fizycznych Europy i świata. O jakości tworzonej przez nas nauki niech świadczy fakt, że w tegorocznej edycji prestiżowego rankingu Shanghai’s Global Ranking of Academic Subjects Uniwersytet Warszawski został zaliczony do stu najlepszych na świecie jednostek kształcących w dziedzinach fizyki i matematyki. Jesteśmy jedyną uczelnią w Polsce z taką pozycją w rankingu dziedzinowym
– podkreśla prof. Dariusz Wasik, dziekan Wydziału Fizyki UW.
Rdzeń obchodów stulecia stanowi kilkuczęściowa sesja naukowa z prelekcjami historycznymi i przeglądowymi omawiającymi dorobek pracowników i absolwentów Wydziału Fizyki UW w różnych obszarach fizyki. Wśród zaproszonych mówców znajdują się związani z Hożą wybitni polscy naukowcy, w tym goście z zagranicy. Program obchodów obejmuje odsłonięcie tablicy pamiątkowej, otwarcie wystawy rocznicowej, zwiedzanie nowej siedziby Wydziału oraz spotkania absolwentów. W sobotę wydarzenie uświetni koncert w wykonaniu stypendystów i absolwentów Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci.
Stulecie działalności fizyków uniwersyteckich z Warszawy nie oznacza, że wcześniej na Uniwersytecie Warszawskim nie zajmowano się fizyką bądź astronomią. Obie dziedziny były obecne w obrębie Wydziału Filozoficznego już w 1816 roku, czyli od zarania Uniwersytetu. Okres świetności zaczął się jednak w odrodzonej Polsce, wraz z utworzeniem przez prof. Stefana Pieńkowskiego ośrodka badań optyki atomowej i molekularnej, który szybko został dostrzeżony na świecie. Znakomitą na ówczesne czasy aparaturę badawczą zakupiono dzięki dotacji Fundacji Rockefellera. Na Hożej zajmowano się wtedy fotoluminescencją ciekłych i stałych roztworów barwników, luminescencją par metali, strukturą linii widmowych oraz badaniami budowy materii z użyciem promieniowania rentgenowskiego. Do dziś fizycy na całym świecie przy opisie zjawisk luminescencyjnych używają diagramów opracowanych tu przez prof. Aleksandra Jabłońskiego – przypomina FUW w prasowym komunikacie.
W latach 30. działalność ośrodka poszerzono o fizykę jądrową. Równolegle prof. Czesław Białobrzeski zainicjował fizykę teoretyczną i jako pierwszy zwrócił uwagę na znaczenie ciśnienia promieniowania w budowie wewnętrznej gwiazd. Pod koniec dekady Zakład Fizyki Doświadczalnej na Hożej stał się największym instytutem fizycznym w Polsce.
Po wojnie zakres zainteresowań ośrodka poszerzono o atomistykę (prof. Andrzej Sołtan, konstruktor pierwszego polskiego cyklotronu) i fizykę ciała stałego (prof. Leonard Sosnowski, twórca warszawskiej szkoły fizyki półprzewodników). Rozwinęła się fizyka teoretyczna (profesorowie Wojciech Rubinowicz i Leopold Infeld, współpracownik Alberta Einsteina) oraz fizyka cząstek elementarnych (profesorowie Marian Danysz i Jerzy Pniewski). W 1952 roku doszło do jednego z najbardziej spektakularnych odkryć w dziejach ośrodka: profesorowie Danysz i Pniewski zaobserwowali ślad pierwszego hiperjądra, czyli jądra atomowego z hiperonem, cząstką zawierającą kwark dziwny. Za to odkrycie każdy z nich był kilkukrotnie nominowany do Nagrody Nobla.
Po 1989 roku otworzyły się nowe możliwości. Już w 1991 roku z budynku przy Hożej 69 nawiązano pierwsze w Polsce w pełni funkcjonalne połączenie z Internetem, a dwa lata później właśnie tu uruchomiono pierwszy polski serwer WWW. Doszło do rozkwitu współpracy międzynarodowej. Fizycy z Uniwersytetu Warszawskiego brali udział w przygotowaniu kluczowych detektorów dla akceleratora LHC, znajdowali się w zespole, który odkrył słynny bozon Higgsa, wnieśli istotny wkład w detekcję fal grawitacyjnych i badania oscylacji neutrin oraz rozwinęli teorię grup kwantowych. Osiągnęli spektakularne wyniki w badaniach nad pamięciami kwantowymi bazującymi na chłodzonych laserowo atomach, rozwijali metody ultraszybkiej spektroskopii optycznej, zademonstrowali optyczny zapis informacji w pojedynczym jonie magnetycznym. To oni jako pierwsi zaobserwowali rozpad dwuprotonowy, a także kierowali opracowaniem pierwszej geofizycznej mapy granicy Moho w obrębie płyty europejskiej. Wieloletnia praca biofizyków została uwieńczona komercjalizacją nowatorskich badań nad terapeutycznym wykorzystaniem mRNA. Z kolei astronomowie zdobyli m.in. pozycję światowego lidera w dziedzinie wielkoskalowych przeglądów fotometrycznych nieba w ramach projektów OGLE i ASAS.
W połowie minionej dekady dzięki funduszom europejskim doszło do istotnego wydarzenia w życiu ośrodka: wybudowano nowy budynek przy ulicy Pasteura, dokąd wkrótce przeniesiono cały Wydział Fizyki. W nowym miejscu nie zapomniano o korzeniach: by uhonorować wysiłek i sukcesy poprzedników związanych z pierwotną lokalizacją, jedną z uliczek na terenie kampusu nazwano Nową Hożą.
Fizyka i astronomia na Uniwersytecie Warszawskim pojawiły się w 1816 roku w ramach ówczesnego Wydziału Filozofii. W roku 1825 powstało Obserwatorium Astronomiczne. Obecnie w skład Wydziału Fizyki UW wchodzą Instytuty: Fizyki Doświadczalnej, Fizyki Teoretycznej, Geofizyki, Katedra Metod Matematycznych oraz Obserwatorium Astronomiczne. Badania pokrywają niemal wszystkie dziedziny współczesnej fizyki, w skalach od kwantowej do kosmologicznej. Kadra naukowo-dydaktyczna Wydziału składa się z ponad 200 nauczycieli akademickich, wśród których jest 87 pracowników z tytułem profesora. Na Wydziale Fizyki UW studiuje ok. 1000 studentów i ponad 170 doktorantów.
PAP/AS
