,,END-TO-END’’ CYWILIZACJA WOJEN HYBRYDOWYCH
Obraz WikiImages
Cywilizację ery wojen hybrydowych w Europie poprzedziła cywilizacja ery kosmicznej, rozpoczęta wyniesieniem pierwszego satelity ponad pół wieku temu na orbitę okołoziemską. W sierpniu 2018 r. światowe i polskie media obiegła wiadomość o planowanym powstaniu w USA nowego rodzaju sił zbrojnych – wojsk kosmicznych. W Pentagonie w dniu 9 sierpnia 2018 r., Wiceprezydent Mike Pence wskazał, że USA powołają do 2020 r. siły kosmiczne, jako szóstą formację sił zbrojnych obok już istniejących wojsk lądowych, marynarki wojennej, sił powietrznych, piechoty morskiej i straży przybrzeżnej. Potwierdził, że „..dotąd kosmos był miejscem przyjaznym i bezpiecznym, teraz robi się tam tłoczno i płynie stamtąd coraz więcej zagrożeń. Naszedł czas, by przygotować się na okoliczność, gdy przestrzeń pozaziemska stanie się polem bitwy”. Już 18 czerwca 2018 r. Prezydent USA Donald Trump podczas posiedzenia Narodowej Rady ds. Przestrzeni Kosmicznej w Białym Domu zaznaczył, że „dominacja USA w przestrzeni kosmicznej jest kwestią bezpieczeństwa narodowego”, zapowiadając utworzenie sił kosmicznych. Militaryzacja przestrzeni kosmicznej wynika z nowych metod i miejsc, stwarzających zagrożenia pokoju na świecie.
Jak wskazał Carl von Clauswitz „Wojna jest kontynuacją polityki innymi środkami” i ten aforyzm stał się szczególnie zauważalny w XXI wieku w Europie. Ataki hybrydowe najpierw na Ukrainie, teraz na granicy w Polsce przybierają różną formę i wskazują na wzrost ogólnego napięcia politycznego w regionie. Rząd Polski i UE wzywają władze Białorusi do przestrzegania prawa międzynarodowego oraz zaprzestania wykorzystywania imigrantów do celów politycznych. W mediach pojawiają się liczne komentarze i wyrazy wsparcia dla polskich służb mundurowych. Od tego, jak Polska obroni swoją granicę w czasie ataku hybrydowego ze strony Białorusi, zależy dalszy rozwój sytuacji i pokój w Europie. W czasie napiętej politycznie sytuacji w regionie Litwa, by chronić swoje granice przed atakiem hybrydowym zdecydowała się na wprowadzenie stanu wyjątkowego na swoim terytorium. Radio Białystok podało, że nocy z 9 na 10 listopada dwie bardzo liczne grupy imigrantów przedostały się do Polski. Część jednej grupy udało się zawrócić, a pozostali zostali znalezieni i zatrzymani przez służby mundurowe. Jednocześnie źródła agencji Bloomberg podały, że Stany Zjednoczone ostrzegły sojuszników Unii Europejskiej przed możliwością nowej inwazji Rosji na Ukrainę. Do obserwacji działań hybrydowych na granicy UE wywołanych ruchem migracyjnym, w obliczu nasilającego się kryzysu energetycznego i politycznego, działania obronne służb mundurowych mogą wesprzeć systemy satelitarne.
Systemy satelitarne wykorzystywane są do celów: obserwacji Ziemi i rozpoznania, telekomunikacyjnych, nawigacyjnych, lokalizacyjnych oraz synchronizacyjnych i uznawane są za „oczy i uszy” tych, którzy je posiadają. Satelity kierowane do obserwacji Ziemi umożliwiają odwzorowanie terenu i mogą zapewnić stały, długofalowy, bieżący monitoring działań hybrydowych na wschodniej granicy Polski.
Dziś w Europie, gdy napływają migranci w tysiącach, łączność satelitarna jest niezbędnym elementem obrony, bezpieczeństwa, pomocy humanitarnej, reagowania kryzysowego i kontaktów dyplomatycznych. Jest kluczowym elementem misji cywilnych i operacji wojskowych. UE zauważa, że potencjał satelitarny powinien być wykorzystany w wielu obszarach nie tylko na potrzeby bezpieczeństwa, ale również do wspierania działań monitorujących UE i państw członkowskich dotyczących migracji, rolnictwa, gospodarki leśnej, poszukiwania zasobów naturalnych, bezpieczeństwa granic, stanu gór lodowych i wielu innych. UE wskazuje, że niektóre mocarstwa zerwały z wizją pokojową i złożyły projekt przepisów mających na celu utworzenie pełnoprawnych sił zbrojnych specjalizujących się w kontroli przestrzeni ziemskiej i kosmicznej. Przestrzeń kosmiczną określa się jako obszar konfliktu zbrojnego, uznając jednocześnie te zjawiska za charakterystyczną cechę sytuacji niestabilności strategicznej. Warto zauważyć, że systemy satelitarne mogą stać się też „piętą Achillesową”, gdy znajdą się ,,w rękach’’ wrogiego państwa lub podmiotów niepaństwowych. Mogą być wykorzystywane do przekazywania zdalnie gromadzonych danych do odległej centrali, a także do rozpowszechniania informacji z terenu do różnych jednostek.
Jak realizuje się politykę wspólnego bezpieczeństwa i obrony w UE?
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony – sprawozdanie roczne (2019/2135(INI)) (Dz.U.UE C z dnia 7 lipca 2021 r.), w punkcie ,,Długotrwale niepewna i nieprzewidywalna sytuacja w zakresie bezpieczeństwa’’ odnotowuje trwałe pogarszanie się środowiska bezpieczeństwa Unii, która stoi w obliczu wielu wyzwań mających bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo państw członkowskich i ich obywateli. Są to: konflikty zbrojne i niestabilne państwa na kontynencie europejskim i w jego pobliżu, powodujące masowe wysiedlenia ludności i łamanie praw człowieka, ułatwiane przez międzynarodowe sieci przestępczości zorganizowanej, terroryzm dżihadystyczny, ataki cybernetyczne, zagrożenia hybrydowe i walkę przeciwko krajom europejskim. Także osłabienie dążeń do rozbrojenia i międzynarodowych systemów kontroli zbrojeń, rosnące zagrożenia dla zasobów naturalnych oraz brak bezpieczeństwa energetycznego i zmiana klimatu.
Jakie wydarzenia zwracają w raporcie uwagę europejskich rządów?
UE wskazuje, że brak stabilności i nieprzewidywalność na granicach Unii i w jej bezpośrednim sąsiedztwie (Afryka Północna, Bliski Wschód, Kaukaz, Bałkany, wschodnia część Morza Śródziemnego, rosyjska agresja przeciwko Ukrainie i Gruzji itp.), jak również w jej dalszym sąsiedztwie (Sahel, Róg Afryki itp.). Stanowi to zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa kontynentu. Podkreśla się nierozerwalny związek między bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym. Co znamienne uznaje się, że aktywne zaangażowanie w sąsiedztwie leży w interesie Unii Europejskiej, co wydaje się być rzeczą oczywistą. Równocześnie stwierdza się, że niektórzy globalni gracze Stany Zjednoczone, Chiny, Rosja, ale także coraz liczniejsi gracze regionalni jak Turcja, Iran, czy Arabia Saudyjska chcą zaznaczyć swoją pozycję przez jednostronne stanowiska dyplomatyczne, grę sojuszy, działania destabilizujące o charakterze głównie hybrydowym i rozwijanie potencjału militarnego. Podkreśla się, rosnące znaczenie geopolityczne Arktyki i jej wpływ na bezpieczeństwo w UE, i na świecie oraz wzywa UE do wypracowania spójniejszej polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Chodzi o wypracowanie strategii dotyczącej Arktyki oraz konkretnego planu działania w sprawie zaangażowania krajów UE w Arktyce z uwzględnieniem także kwestii bezpieczeństwa i aspektu geostrategicznego. Jednocześnie wyraża się poważne zaniepokojenie ogólnie destabilizującym zachowaniem Turcji, w tym jej nielegalną działalnością w cypryjskiej wyłącznej strefie ekonomicznej (w.s.e.) i na szelfie kontynentalnym, naruszającą prawo międzynarodowe i stosunki dobrosąsiedzkie. To zagraża pokojowi, stabilności w już i tak niestabilnym regionie.
Co stanowi problem UE?
UE podkreśla, że żaden kraj nie jest w stanie samodzielnie stawić czoła wyzwaniom w zakresie bezpieczeństwa na kontynencie europejskim, jak i w jego najbliższym otoczeniu. Problemem jest brak zdolności i interoperacyjności, a także i przede wszystkim polityczna niechęć do wdrożenia solidnych postanowień traktatów europejskich oraz rozliczne formy współpracy między państwami członkowskimi, które osłabiają jej zdolność do odgrywania decydującej roli w kryzysach zewnętrznych oraz urzeczywistnienia jej pełnego potencjału. W punkcie 12 raportu stwierdza się, że Unia Europejska zbyt wolno reaguje i dostosowuje się politycznie, dyplomatycznie i militarnie do nowych kryzysów oraz nowego kontekstu międzynarodowego. Uważa się, że w tej szczególnej dziedzinie, jaką jest obronność są niewystarczające inwestycje.
Jaka jest dotychczasowa reakcja UE na pojawiające się zagrożenia?
UE ubolewa, że w tej sytuacji niektórzy z tych graczy celowo omijają lub próbują zniszczyć wielostronne mechanizmy i zasady określone w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz odnośne przepisy prawa międzynarodowego niezbędne do utrzymania pokoju. Zwraca uwagę na rozwój militarny w regionie, wzywając wszystkie zaangażowane strony do poszanowania wolności żeglugi, rozwiązywania sporów w sposób pokojowy oraz powstrzymania się od jednostronnych działań mających na celu zmianę status quo, w tym na Morzu Wschodniochińskim i Południowochińskim oraz w Cieśninie Tajwańskiej. Wyraża zaniepokojenie w związku z zagranicznymi ingerencjami reżimów autokratycznych. Wymienia się dezinformację i ataki cybernetyczne wymierzone w przebieg zbliżających się wyborów parlamentarnych, co zagraża demokracjom azjatyckim i stabilności w regionie. Podkreśla poparcie dla członkostwa Tajwanu w organizacjach, mechanizmach i działaniach międzynarodowych. Wyraża też zaniepokojenie prowadzonymi przez Rosję działaniami i polityką, które nadal destabilizują i zmieniają środowisko bezpieczeństwa. UE sygnalizuje, że trwa okupacja wschodniej Ukrainy przez Rosję, nie są wdrażane porozumienia mińskie, a także nie zaprzestano nielegalnej aneksji oraz militaryzacji Krymu i Donbasu. Podkreśla się, że należy przemawiać jednym głosem w sprawie polityki UE w tych sprawach, wyrażając zaniepokojenie trwającymi zamrożonymi konfliktami utrzymywanymi przez Rosję w Europie (w Mołdawii i Gruzji).
Co odnośnie zagrożeń granic Polski?
Ani słowa w raporcie o potencjalnych zagrożeniach wschodniej granicy Polski, które pojawiły się w 2021 roku. Z zadowoleniem przyjęto starania na rzecz wzmocnienia zdolności UE w zakresie zwalczania ogólnie tzw. zagrożeń hybrydowych, które są kombinacją niejednoznacznych postaw, bezpośrednich i pośrednich nacisków oraz połączenia potencjału wojskowego i pozamilitarnego. Jak wskazuje się stanowią ogniwo przejściowe między wewnętrznymi i zewnętrznymi wyzwaniami w zakresie bezpieczeństwa przed którymi stoi UE. W raporcie zauważalny jest brak bezpośredniego odniesienia do potencjalnych zagrożeń granic Polski i UE. Odnotowano toczące się debaty na temat uruchomienia klauzuli o wzajemnej pomocy w związku z zagrożeniami hybrydowymi w celu zapewnienia UE skutecznej wspólnej reakcji.
Konkluzja: Słowa Sun Tzu: „Bywają drogi, którymi iść nie należy. Bywają armie, których nie należy atakować. Bywają miasta, których nie należy zdobywać. Bywają tereny, na których nie toczy się wojny i o które nie należy się ubiegaćˮ, w cywilizacji ery wojen hybrydowych na Ziemi i w Kosmosie straciły już na swej aktualności. W nowej wojnie hybrydowej narzędziem agresora jest nowa tzw. ,,żywa broń’’ używana w skali masowej z umiejętnością wykonywania detonacji w każdym miejscu i o każdym czasie.
Aleksandra Rachwał
,,Knowledge is Power’’
1 Myszona-Kostrzewa K. , Mreńca E., Zientarski P.B. (red.). 2019. ,,Techniki satelitarne a bezpieczeństwo i obronność’’, w: ,,Prawne aspekty działalności kosmicznej”. Kancelaria Senatu.
2 https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-tysiace-migrantow-przy-granicy-najwazniejsze-wydarzenia-dnia,nId,5635223
3 https://biznesalert.pl/usa-ostrzegaja-przed-grozba-nowego-ataku-rosji-na-ukraine-w-dobie-kryzysu-energetycznego-i-granicznego/
4 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-6-2008-0250_PL.html
5 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
6 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-6-2008-0250_PL.html
7 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
8 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
9 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
10 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
11 https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/rezolucja-parlamentu-europejskiego-z-dnia-15-stycznia-2020-r-w-sprawie-69459436
12 Tzu S. 2008. ,, Sztuka Wojny’’, wyd. II, Gliwice.