Cztery wielkie wystawy: „Arcydzieła z Watykanu”, „Polskie elity a upadek Rzeczypospolitej”, „Holandia czasów Rembrandta”, „Caravaggio i inni mistrzowie” – znalazły się w programie wystawienniczym Zamku Królewskiego w Warszawie na rok 2021.
Obchodzona właśnie 50. rocznica podjęcia decyzji o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie zostanie uhonorowana specjalnymi wydarzeniami odwołującymi się do historycznej przeszłości i promującymi obecną działalność Zamku.
Symbolicznym znakiem tych obchodów – owego zwrócenia się ku przeszłości i zarazem skierowania w przyszłość – jest „Ikaria”, jedna z najbardziej rozpoznawalnych rzeźb autorstwa Igora Mitoraja – obecnie prezentowana na dziedzińcu pałacu Pod Blachą
– wyjaśnił podczas otwarcia wtorkowej konferencji transmitowanej online z Zamku Królewskiego w Warszawie prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku.
„Cztery wielkie wystawy czasowe, kilka ważnych pokazów, konferencje naukowe inaugurują pierwszy rok jubileuszu” – powiedział Fałkowski. „Zamek przygotowuje też nową stałą ekspozycję poświęconą prezydentom RP z okresu międzywojennego” – zaznaczył.
„Otwarcie pierwszej z dużych ekspozycji <<Arcydzieła z Watykanu. Wystawa w 100-lecie urodzin Jana Pawła II>> planujemy na 23 marca i może tym razem to nastąpi” – zauważył prof. Fałkowski. „Wystawa była bowiem gotowa na setną rocznicę urodzin Karola Wojtyły, 18 maja 2020 r., ale z powodu pandemii dopiero teraz możemy na nią zaprosić gości do Zamku”.
Wystawa, która będzie czynna do 23 maja 2021 r., ma być spotkaniem „z człowiekiem wybitnym, pielgrzymem, wielkim Polakiem” – mówiła podczas konferencji Beata Gadomska, kuratorka ekspozycji. Z tej okazji po raz pierwszy w Polsce pojawią się arcydzieła włoskiego malarstwa, użyczone przez Muzea Watykańskie: „Madonna z Dzieciątkiem, świętymi Dominikiem i Katarzyną Aleksandryjską” Fra Angelica, „Uczynki miłosierdzia. Spragnionych napoić i podróżnych w dom przyjąć” Olivuccia di Ciccarella, „Święty Mateusz z aniołem” Guida Reniego, „Odkupiciel” Antonia Allegriego, zwanego Correggiem, „Święta Trójca z martwym Chrystusem” Ludovica Carracciego, „Madonna z Dzieciątkiem” Giovanniego Battisty Salviego zwanego Sassoferatem i „Obserwacje astronomiczne” Donata Cretiego.
Koncepcję wystawy oparto na opowieści biograficznej Karola Wojtyły i późniejszym papieskim nauczaniu skierowanym do Polaków podczas pielgrzymek do Ojczyzny. „Myślą przewodnią wystawy jest pojmowanie przez Jana Pawła II kultury jako szerokiego zagadnienia. Kulturą, według Papieża, są nie tylko sztuki piękne, ale całość działalności człowieka jako kreatora życia, praw, kreatora kultury właśnie” – podkreśliła Gadomska.
Ekspozycję podzielono na cztery części, do których prowadzą symboliczne bramy. Brama w kształcie krzyża otwiera sekwencję zatytułowaną „Powołanie”; druga, z wyobrażeniem kluczy, wprowadza w czas posługi papieskiej Jana Pawła II. Za trzecią bramą, z wyobrażeniem kopuły Bazyliki św. Piotra, eksponowane są obrazy z Muzeów Watykańskich. Wystawę zamyka brama z symbolem ulatującej gołębicy zatytułowana „Testament”. Wystawie towarzyszą utwory dedykowane Janowi Pawłowi II, skomponowane przez wybitnych polskich kompozytorów – Henryka Mikołaja Góreckiego, Wojciecha Kilara i Krzysztofa Pendereckiego.
Druga z przygotowywanych wystaw „Polskie elity a upadek Rzeczypospolitej. W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja” zostanie otwarta 2 maja.
To właśnie w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie doszło do zaprzysiężenia Ustawy Rządowej, dzieła o wyjątkowym znaczeniu nie tylko w dziejach polskiego parlamentaryzmu, ale również w historii powszechnej zwanego Konstytucją 3 Maja” – powiedział Zbigniew Hundert, kurator wystawy. Celem wystawy jest ukazanie nie tyle samego dzieła Konstytucji, ale też jej kontekstu społecznego i postaw tych, którzy współuczestniczyli w jej tworzeniu lub byli świadkami tego procesu – przedstawicieli ówczesnych elit państwowych. „Chodzi nam o konfrontację autorów Konstytucji i jej obrońców z przeciwnikami, przywódcami Tragowicy. Chcemy pokazać jak polaryzacja społeczeństwa jest niebezpieczna dla wolności, dla integralności państwa
– podkreślił kurator.
W pierwszej części wystawy zatytułowanej „W obronie wiary i wolności” pokazane zostanie, w jaki sposób szlachta zareagowała na zagrożenie bytu państwowego ze strony Rosji w pierwszych latach panowania króla Stanisława Augusta. W Sali Senatorskiej, poświęconej dziełu Sejmu Wielkiego, pod hasłem „Wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów”, zostaną przedstawione izby sejmowe, materiały rękopiśmienne i starodruki, dotyczące polskiego parlamentaryzmu, portrety twórców Ustawy Rządowej i członków Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji, pamiątki związane z Sejmem Wielkim. W kolejnej sekcji, zatytułowanej „Rok monarchii konstytucyjnej”, zlokalizowanej w Trzecim Pokoju Królewiczowskim – gdzie wystawiany jest obraz Jana Matejki Konstytucja 3 Maja – eksponaty o szczególnej wartości materialnej i historycznej będą symbolicznie ilustrowały treść poszczególnych artykułów Ustawy Rządowej. Ekspozycję zamknie tragiczne memento, przypominające o insurekcji kościuszkowskiej – zrywie społeczeństwa, które usiłowało dowieść swego prawa do suwerenności.
„Holandia czasów Rembrandta”, to trzecia z wielkich wystaw – jej otwarcie planowane jest na 28 czerwca. Stanowi ona przegląd 200 najcenniejszych i najciekawszych dzieł XVII-wiecznej sztuki holenderskiej ze zbiorów polskich.
Wizualną dominantę będą stanowić obrazy, a wśród nich dzieła czołowych malarzy holenderskich, takich jak Adriaen van Ostade, Hendrick Terbrugghen czy Jan Weenix” – opisała ekspozycję jej kuratorka Alicja Jakubowska. Na wystawie zostaną zaprezentowane wizerunki członków dynastii Orańskiej, przedstawienia religijne, martwe natury, przedstawienia roślin i zwierząt oraz sceny z życia codziennego
– wymieniała Jakubowska.
Wyjątkowym eksponatem będzie sprowadzony z Holandii portret Jana Makowskiego, szwagra Rembrandta. Pokaz uświetnią trzy pejzaże holenderskie ze zbiorów Dulwich Picture Gallery w Londynie.
„Wielka czwórkę” – jak nazwał te wystawy prof. Fałkowski – zamyka ekspozycja „Caravaggio i inni mistrzowie. Dzieła z kolekcji Roberta Longhiego”, której otwarcie nastąpi 10 listopada.
Roberto Longhi (1890-1970) to włoski historyk sztuki, autor fundamentalnych opracowań i kurator wystaw poświęconych twórczości Caravaggia, uważany jest za jednego z najwybitniejszych znawców dorobku barokowego mistrza. Był również kolekcjonerem, któremu udało się pozyskać wiele cennych dzieł doby renesansu i baroku – znajdujących się obecnie w posiadaniu Fondazione di Studi di Storia dell’Arte Roberto Longhi we Florencji.
Jedno z najsłynniejszych dzieł z kolekcji Longhiego, które zostanie pokazane w Warszawie, to płótno Michelangela Merisi, zwanego Caravaggiem „Chłopiec ugryziony przez jaszczurkę”. Ponadto, na ekspozycję złoży się ponad czterdzieści płócien innych mistrzów włoskich i północnoeuropejskich takich jak m.in., Lorenzo czy Battista del Moro. Największa grupę eksponowanych dzieł stanowić będą prace tzw. caravaggionistów – artystów, w których dziełach widać wpływ rozwiązań artystycznych wypracowanych przez mistrza. Podziwiać będzie można powstałe na przestrzeni całego XVII w. płótna mistrzów takich jak m.in. Jusepe de Ribera, Domenico Fetti, Carlo Saraceni, Giovanni Battista Caracciolo i Mattia Preti. Będą również obrazy autorstwa artystów odwołujących się do stylu Caravaggia, z Francji i Holandii.
W tym roku obędzie się też – jak zapowiadają muzealnicy – wiele pokazów towarzyszących. Wśród nich m.in. „Traktat ryski – odzyskane dziedzictwo”, zaplanowany na 15 marca. 18 marca 2021 r. przypada 100. rocznica podpisanie traktatu pokojowego w Rydze, kończącego wojnę polsko-bolszewicką, na mocy którego zostały wyznaczone granice państwa polskiego na wschodzie oraz uregulowano kwestie odszkodowań dla Polski. Artykuł XI tego dokumentu zawierał postanowienia o zwrocie Polsce mienia kulturowego, w tym zbiorów bibliotecznych, grabionych przez Rosję od 1772 r. Był to punkt wyjścia do trwającej 15 lat rewindykacji polskich dóbr kultury, które Rosjanie wywozili przez cały okres zaborów. Dzięki postawie członków komisji rewindykacyjnej, do wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie powróciło ponad 2 tys. dzieł sztuki, w tym przedmioty z dawnych kolekcji króla Stanisława Augusta. Szczególnie ważny był zwrot obrazów pędzla Marcello Bacciarellego oraz Bernarda Belotta zwanego Canalettem.
Ekspozycję poprzedzi wystawa IPN, prezentowana na Dziedzińcu Wielkim Zamku, poświęcona traktatowi ryskiemu.
Inne pokazy towarzyszące to m.in. „Pasy kontuszowe”, „Skarby Stanisława Augusta. Złote monety kolekcjonerskie Narodowego Banku Polskiego”, „Wokół Chopina, wokół salonu”, „Polskie orły wojskowe 1914-1945”, „Grafiki z kolekcji dr. Tomasza Niewodniczańskiego”.
Podczas konferencji przedstawione zostały również najnowsze nabytki w kolekcji Zamku Królewskiego – Głownia zdobiona w warsztatach Ormian lwowskich i Portret Tadeusza Kościuszki autorstwa Józefa Grassiego.
PAP/AS
Zamek Królewski i stołeczne muzea otworzą się dla publiczności w przyszłym tygodniu