,,EFEKT ODWRÓCENIA’’. LOGIKA DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO W COVID_19
Niektóre poselskie projekty regulacji działań w strategii Covid_19 mogą być sprzeczne z założonymi celami, a skutki trudne do przewidzenia. To budzi zainteresowanie socjologa i w tym widzi swoje zadanie. Chodzi o projekt o numerze 1981. Jest to ,,Poselski projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących ochrony życia i zdrowia obywateli w okresie epidemii COVID-19”, umieszczony na stronie gov.pl.
,,Nowy projekt w sprawie weryfikacji covidowej może wprowadzić obowiązek testowania pracowników raz w tygodniu i nałożyć kary finansowe na tych, którzy zarażą innych pracowników – powiedział w Programie 3 Polskiego Radia wiceprzewodniczący komisji zdrowia Bolesław Piecha.
Jako społeczeństwo jesteśmy prawie po dwóch i pół latach strategii walki z pandemią Covid_19. Niedawno Amerykanie stwierdzili, że całkowicie żegnają się ze strategią ,,zero covid’’. Jak zauważyli jest to niemożliwe, żeby zwalczyć chorobę zakaźną w sytuacji, gdy nie ma możliwości uzyskania czy to w następstwie szczepienia, czy przechorowania długotrwałej odporności- jak wskazał w rozmowie z dziennikarzem Pan Generał Dywizji Wojska Polskiego, profesor doktor habilitowany nauk medycznych Grzegorz Gierelak, który jest od 2007 roku dyrektorem WIM.
-,,W obecnej sytuacji w przypadku wariantu Omicron, najważniejsze, krytyczne znaczenie realnie definiujące ryzyko związane z pandemią Covid19 mają dwa wskaźniki: ilość osób hospitalizowanych, ewentualnie hospitalizowanych na intensywnej terapii oraz liczba zgonów. Covid_19 powinniśmy traktować tak samo, jak każdy inny czynnik zakaźny odpowiedzialny za zakażenie układu oddechowego’’- dodał.
W kwestii edukacji szkolnej i szczepień dzieci stwierdził:
-,,Jestem zdania, że utrzymanie nauki stacjonarnej po tak traumatycznych doświadczeniach minionych dwóch lat powinno być jednak mimo wszystko absolutnym priorytetem. Dziecko nie jest groźnym transmiterem, tak wskazują badania, zwłaszcza Brytyjczycy bardzo szczegółowo to przebadali ponad rok temu. Szczepienie dzieci powinno być sytuacją, którą powinniśmy rezerwować dla konkretnej grupy ryzyka, konkretnych sytuacji klinicznych, takich jak, niewydolność układu oddechowego, nerek, krążenia, wady genetyczne, choroby onkologiczne. Są to te sytuacje, aby stosować pełne szczepienie. W pozostałych przypadkach szczepienie nie jest rekomendowane, aczkolwiek jest tu furtka mówiąca, że jeżeli dziecko nie czuje się pewnie, obawia się o swoje zdrowie, podobnie, jak jego rodzice i szczepienie miałoby tę sytuację poprawić, to takie szczepienie można przeprowadzić. Tutaj w Polsce mamy sporo do zrobienia’’ – dodał.
Na stronie rządowej można znaleźć projekt, druk numer 1981, który informuje o potencjalnej strategii walki z pandemią:
Art. 4. 1. Pracownik, u którego zostało potwierdzone zakażenie SARS-CoV-2 i który ma uzasadnione podejrzenie, że do zakażenia doszło w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, może złożyć pracodawcy, o którym mowa w art. 3 ust. 1, w terminie 2 miesięcy od dnia zakończenia izolacji, izolacji w warunkach domowych albo hospitalizacji z powodu COVID-19, wniosek o wszczęcie postępowania w przedmiocie świadczenia odszkodowawczego z tytułu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 przysługującego od pracownika, który nie poddał się testowi diagnostycznemu w kierunku SARS-CoV-2. 2. We wniosku, o którym mowa w ust. 1, pracownik wskazuje okoliczności uzasadniające, że zakażenie nastąpiło w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy i wskazuje osoby, z którymi miał kontakt w tym zakładzie pracy lub miejscu w okresie poprzedzającym zakażenie, nie dłuższym niż 7 dni. 3. Pracodawca, o którym mowa w art. 3 ust. 1, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku, o którym mowa w ust. 1, weryfikuje, czy wśród pracowników, z którymi miał kontakt pracownik zakażony wirusem SARS-CoV-2, znajdują się osoby, które nie poddały się testowi diagnostycznemu w kierunku SARS-CoV-2 w okresie poprzedzającym zakażenie, nie dłuższym niż 7 dni.
W kolejnych punktach czytamy:
,,5. Wojewoda, na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 4, wszczyna postępowanie w przedmiocie świadczenia odszkodowawczego z tytułu zakażenia wirusem SARS-CoV-8. Wysokość świadczenia odszkodowawczego z tytułu zakażenia wirusem SARS-CoV- -2 wynosi równowartość 5-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207) obowiązującego w dniu złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1. W decyzji, o której mowa w ust. 6, określa się pracownika obowiązanego do świadczenia odszkodowawczego z tytułu zakażenia wirusem Sars-Cov-2. W przypadku dwóch lub większej liczby pracowników obowiązanych do uiszczenia świadczenia odszkodowawczego z tytułu zakażenia wirusem SARS-CoV-2, w decyzji, o której mowa w ust. 6 określa się, że świadczenie to jest uiszczane w częściach równych.
Co o tym Pan Profesor Gierelak?
-,,Myślę, że będzie to trudne po pierwsze do udowodnienia, że dany pracownik jest odpowiedzialny za zarażenie, wręcz nawet niemożliwe do udowodnienia. Po drugie za kilka dni może okazać się, że dyskutowanie o wykonywaniu testów nie ma najmniejszego sensu. Po prostu mamy do czynienia z patogenem, który będzie mógł kolonizować nasze drogi oddechowe, ale dzięki nabytej odporności czy to w przebiegu szczepień, czy przechorowania nie będzie niósł poważnych skutków populacyjnych”- stwierdził.
-,,Tym bardziej, że pojawiły się nowe fakty. Dysponujemy lekami, które są bardzo skuteczne ponad 90%, tylko warunek muszą zostać podane w pierwszych pięciu dniach od momentu pojawienia się objawów zakażenia, jak molnupiravir, czy paxlovid”– dodał.
Molnupiravir jaką może spełniać funkcję?
Molnupiravir to lek, który powstrzymuje namnażanie się koronawirusa SARS-CoV-2 w organizmie według producenta koncernu Merck i Ridgeback Biotherapeutics. Tabletka obniża prawdopodobieństwo hospitalizacji oraz śmierci z powodu COVID-19, nawet o 50%. Dziś środek pretenduje do tytułu pierwszego, doustnego leku przeciw COVID-19. Molnupirawir zwiększa częstotliwość mutacji wirusowego RNA i upośledzą replikację SARS-CoV-2, w wyniku czego wirus nie może prawidłowo funkcjonować i namnażać się, co zmniejsza zakaźność, a także osłabia to rozwój choroby i pozwala szybciej uporać się z jej objawami.
Paxlovid czym jest?
Na podstawie aktualnych wyników badań klinicznych Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) i Europejska Agencja Leków (EMA) zadecydowały o dopuszczeniu leku do stosowania w nagłych wypadkach. Lek okazał się bardzo skuteczny u osób, które rozpoczęły kurację w ciągu pięciu dni od wystąpienia objawów. Ponadto Paxlovid powinien być skuteczny także w przypadku infekcji wywołanych wariantem Omikron. Doustny lek na COVID-19 stworzony przez Pfizer/BioNTech., może złagodzić objawy u osób, które zostały już zainfekowane wirusem. Lek nie powinien być traktowany jako środek zapobiegawczy, ani substytut szczepionki czy dawek przypominających .
Jak z perspektywy socjologa może wyglądać wdrożenie poselskiego projektu 1981 w praktyce?
Zróbmy założenie, że każdy z pracowników w Polsce kieruje się pewnymi wytycznymi i po wystąpieniu u niego pierwszych objawów choroby Covid_19 zaczyna szukać odpowiedzi na pytanie ,,kto go zaraził?’’. Podejmuje działania w miejscu pracy. Za wskazanie ,,winowajcy, co zaraża” a nie testował się może być nagrodzony, odszkodowaniem od 12-15 tysięcy. Zachęcony osobistą perspektywą otrzymania pieniędzy ,,Tropiciel” podejmuje śledztwo. W środowisku pracy zaczyna się rozpytywanie o stan zdrowia kolegów, testowanie, być może pojawią się wzajemne oskarżenia, niedomówienia i izolowanie się od kłopotliwych pytań, czy unikanie wzajemne kolegów, znajomych, choćby ,,dla świętego spokoju’’, by nie zostać wplątanym w covidową ,,aferę’’. Autentyczny brak możliwości udokumentowania wskazania gdzie i kiedy doszło do zarażenia jest dość oczywisty. Pracownik mógł się przecież zarazić wszędzie. Poza tym, jak może określić stężenie dawki virusa, jaka unosiła się w powietrzu, jaką przyjął i jaka część wniknęła do jego organizmu, szczególnie po czasie? Poza tym musi znać czas, w jakim był wystawiony na ekspozycję wirusa od dokładnie tej osoby, ale co z odpornością? Ważna jest jeszcze nasza odporność w chwili zachorowania. Jak ustalić rzetelnie, bezsprzecznie takie czynniki? Jednak obaj pracownicy, ,,zarażony’’ i ,,podejrzewany’’ o zarażenie muszą podjąć walkę w obronie swojego stanowiska i narzucić taką interpretację swoich ról, które wydają się najkorzystniejsze. Pracodawca w tym konflikcie jest na pozycji dominującej, co wynika z charakteru hierarchii struktury pracy. Zarówno minimalizacja strat, jak i maksymalizacja możliwych zysków leży po stronie pracodawcy. Można przyjąć, że zgodnie ze z tymi zasadami będzie podejmował swoje decyzje. Drążenie tematu i chęć dojścia do prawdy i sięgnięcia po odszkodowanie sprawi, że w niektórych firmach mogą pogorszyć się relacje i osłabną więzi między pracownikami i dyrekcją. Na każdego może paść podejrzenie. Taka sytuacja wywoła napięcie i strach. To wpłynie na pogorszenie się jakości pracy. Wystąpi pierwszy efekt – poczucie degradacji. Drugim wynikającym z pierwszego będzie efekt segregacji. Pracownicy, którzy będą starali się o odszkodowania będą wykazywać tendencję do grupowania się, czemu towarzyszą efekty negatywne trudne do kontrolowania. Logicznym efektem wynikającym z degradacji i segregacji będzie wzrost frustracji wśród pracowników i poczucie deprywacji społecznej. Środowisko pracy stanie się nieprzyjazne do pracy (sić!). Projekt zakładał uczynienie pracy środowiskiem bezpieczniejszym i bardziej przyjaznym! To właśnie jest ,,efekt odwrócenia’’, wystąpią skutki niezamierzone. Takie działania społeczne mogą prowadzić do niepożądanych efektów, tzw. ,,funkcji ukrytych” projektu, skłócenia i konfliktów wewnątrz firm. To one nakręcają agresję i spiralę zmiany społecznej. Nękani pracownicy zaczną się przenosić do innych miejsc pracy, by uniknąć niedogodności życia w takim środowisku pracy. Pojawią się miejsca ,,zarezerwowane” dla tych, ,,co się testują / nie testują”, ,,szczepią/ nie szczepią”, ,,wygranych/ przegranych’’, co może wywołać skutek trwałej degradacji środowiska społecznego. Proces silnie zantagonizowanych grup społecznych może prowadzić do wysuwania pewnej kategorii żądań, wzmocnienia konfliktów społecznych i odejścia od wartości struktury. Stąd ,,rzut beretem” do odrzucenia wartości systemu i krok w kierunku anomii, która prowadzi w konsekwencji do rozpadu struktury społecznej.
Konkluzja: Złożoność zagadnienia projektu może skutkować tym, że konkretna symboliczna ,,cecha’’ np. ,,zaszczepiony/niezaszczepiony’’, ,,wygrany/przegrany” itd. może stać się fundamentalnym wymiarem w osiąganiu statusu w społeczeństwie. Jednym słowem: dochód, prestiż, władza i ogólna zasobność materialna i symboliczna, uznanie w środowisku pracy, którymi dysponuje pracownik/pracodawca będą w dużym stopniu zdeterminowane z naturą jego aktywności, akceptacją przymusu i współpracy z systemem. Mogą zaistnieć sytuacje, w której członkowie grup społecznych mając nawet zdolność i chęć realizowania jakiegoś celu zbiorowego, mogący nieść kreatywną pomoc i wsparcie innym, pozostaną pasywni i jakby sparaliżowani, myśląc, że w każdej chwili i w każdej sytuacji mogą zostać posądzeni o zarażenie. Pojawi się efekt ,,wycofania”. Jest to klasyczny przykład ,,efektu odwrócenia Boudon’a”. Warto zastanowić się nad stanowieniem prawa, aby ,,nie wylać dziecko wraz z kąpielą”.
Aleksandra Rachwał
,,Knowledge is Power”
1 https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1981
2 https://www.radiomaryja.pl/informacje/b-piecha-o-nowym-projekcie-ws-weryfikacji-covidowej-testowanie-pracownikow-raz-w-tygodniu-i-kary-finansowe-w-wysokosci-pieciu-minimalnych-plac-za-zakazenie/
3 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-01-27/dyrektor-wojskowego-instytutu-medycznego-gen-prof-grzegorz-gielerak-w-gosciu-wydarzen/
4 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-01-27/dyrektor-wojskowego-instytutu-medycznego-gen-prof-grzegorz-gielerak-w-gosciu-wydarzen/
5 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-01-27/dyrektor-wojskowego-instytutu-medycznego-gen-prof-grzegorz-gielerak-w-gosciu-wydarzen/
6 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-01-27/dyrektor-wojskowego-instytutu-medycznego-gen-prof-grzegorz-gielerak-w-gosciu-wydarzen/
7 https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1981
8 https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1981
9 https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2022-01-27/dyrektor-wojskowego-instytutu-medycznego-gen-prof-grzegorz-gielerak-w-gosciu-wydarzen/
10 https://www.doz.pl/czytelnia/a16409-Molnupiravir__przelomowy_lek_na_COVID-19_dostepny_w_Polsce
11 https://www.doz.pl/czytelnia/a16453-Paxlovid__doustny_lek_na_COVID-19_dopuszczony_przez_FDA_i_EMA_do_stosowania_w_trybie_nadzwyczajnym