27 października 2020 roku w ramach wideokonferencji przedstawiciele Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej oraz Republiki Białorusi zatwierdzili główne przedsięwzięcia szkoleniowe jakie będą realizowane wspólnie przez oba państwa w 2021 roku ujęte w „Planie współpracy dwustronnej”. Na danym spotkaniu zatwierdzono również „Koncepcję strategicznego ćwiczenia dowódczo – sztabowego pk. ZACHÓD-21” (ros. Запад-2021), które przeprowadzone zostanie we wrześniu.
Jak podano na oficjalnej stronie Ministerstwa Obrony Białorusi (…) nadchodzące manewry nie są związane z sytuacją polityczną w republice (…) – czy jednak tak jest?
Prawdą jest fakt, iż termin prowadzenia ćwiczeń państwa związkowego Białorusi i Rosji (ZBiR) wynika z przyjętego czteroletniego cykl ćwiczeń Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, który uwzględnia przeprowadzenie ćwiczeń międzynarodowych „ZACHÓD” oraz „Tarcza Sojuszu”. Ćwiczenie „ZACHÓD” jest głównym przedsięwzięciem szkoleniowym realizowanym w ramach współpracy obu państw, w którym sprawdzeniu podlegają przyjęte procedury działania w sytuacji kryzysowej jak i wojny. Następnie, eliminowane są zaobserwowane błędy proceduralne, a wyniesione pozytywne doświadczenia wdrażane są do procedur i testowane w ćwiczeniu „Tarcza Sojuszu”. Ponadto, ćwiczenie „ZACHÓD” prawdopodobnie jest (…) sprawdzeniem wybranych elementów „Wielkiego scenariusza”, którego autorstwo przypisuję się generałowi Gierasimowowi (…)[1].
Rys. 1: Czteroletni cykl ćwiczeń SZ FR zawierający w sobie ćwiczenia ZBiR „ZACHÓD” oraz „Tarcza Sojuszu” [opracowanie własne]
Biorąc pod uwagę dotychczasowe scenariusze, w których część aktywna (faza główna ćwiczenia) rozpoczyna się od przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym, zadane na początku pytanie o powiązanie ćwiczenia z obecną sytuacją na Białorusi jest zasadne.
Wynika to z faktu, iż na początku tej fazy głównym ćwiczącym są Siły Specjalne (podgrywające działania prawdopodobnego przeciwnika) oraz jednostki podległe pod Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Białorusi. Główne zagadnienia obejmą zazwyczaj rozpoznanie i przeciwdziałania aktom dywersji, sabotażu, mobilizacyjne rozwinięcie jednostek oraz przygotowanie do przyjęcia sił Zachodniego Okręgu Wojskowego Federacji Rosyjskiej w rejonach operacyjnego rozwinięcia (ćwiczeń), stabilizację sytuacji bezpieczeństwa. W ramach pozoracji pola walki podgrywane są loty rozpoznawcze, naruszenia przestrzeni powietrznej przez Siły Powietrzne przeciwnika, przenikanie Sił Specjalnych na terytorium Białorusi, ataki na Infrastrukturę Krytyczną oraz manifestacje wywołane przez „zielone ludziki”. Sprawdzany jest system alarmowania i ostrzegania. Jednym słowem sprawdzana jest zdolność reakcji nie tylko Sił Zbrojnych, lecz również państwa do reakcji na zagrożenia w tym hybrydowe.
Zgodnie z wypowiedziami Szefa Rosyjskiego Ministerstwa Obrony generała armii Siergieja Szojgu (konferencja z 4.12.2020 r.) oraz białoruskiego Ministra Obrony Wiktora Chrenina (listopad 2020) tegoroczne ćwiczenie zostanie przeprowadzone na terenie Białorusi, wstępnie w pięciu lokalizacjach. Analogicznie do dyslokacji rejonów ćwiczeń w 2017 roku są to poligony Różana, Domanowo, Osipowicze, Borysów, Lepel, Dretuń, Łoswido. Natomiast dowódca Zachodniego Okręgu Wojskowego (ZOW) Aleksandr Śhuravlev na konferencji prasowej dla Ria Novosti (21.12.2020) potwierdził fakt rozegrania ćwiczenia również na terenie ZOW, czyli również na terenie Federacji Rosyjskiej. Na tej samej konferencji padło również stwierdzenie, iż przygotowania do ćwiczenia już trwają.
Rys. 2: Białoruskie poligony, na których przeprowadzono ćwiczenie ZACHÓD-17 [źródło: mil.ru]
Analizując dotychczasowy cykl przygotowania SZ Białorusi i Rosji do ćwiczeń oraz oficjalne komunikaty Ministerstw Obrony obu państw stwierdzić należy, iż poniżej opisane przedsięwzięcia szkoleniowe potwierdzają fakt rozpoczęcia przedmiotowych przygotowań.
14 stycznia, pod kierownictwem Dowódcy Sił Powietrznych i Obrony Powietrznej generała dywizji Igora Goluba, zgodnie z planem szkolenia na rok 2021, odbyło się ćwiczenie Sił Powietrznych oraz jednostek Obrony Powietrznej SZ RB Białorusi.
Z oficjalnych komunikatów białoruskiego MON wynika, iż prawdopodobnym temat ćwiczenia było „Prowadzenie działań połączonych Obrony Powietrznej oraz jednostek radiotechnicznych w sytuacji zakłóceń radioelektronicznych”.
Wspólne ćwiczenia prawdopodobnie zostały przeprowadzone w celu doskonalenia pracy bojowej oraz współdziałania pomiędzy jednostkami obu rodzajów wojsk oraz weryfikacji zasad bojowego użycia jednostek SP i radiotechnicznych na polu walki. Analizując oficjalne komunikaty nie należy wykluczać, iż stronę przeciwną podgrywały Siły Specjalne,
co umożliwiło nie tylko sprawdzenie działania systemu ochrony i obrony jednostek biorących udział w ćwiczeniu, lecz równocześnie weryfikację zasad i sposobu działania w przypadku używania przez przeciwnika BSP (Bezpilotowych Statków Powietrznych) oraz dronów – lub innych statków powietrznych.
Pochwalono się również nowym sprzętem walki elektronicznej takim jak radary systemu SOPKA (źródło grafiki: https://www.radartutorial.eu/), który został przyjęty na uzbrojenie przez siły radiotechniczne w 2020 roku i prawdopodobnie okazał się niezawodnym źródłem informacji o położeniu ŚNP umożliwiając wykonanie zadań ogniowych przez jednostki Obrony Powietrznej oraz najnowsze wielofunkcyjne myśliwce przechwytujące Su-30SM.
Należy zatem przyjąć, iż obecnie trwa faza przygotowawcza ćwiczenia, w ramach której przeprowadzone zostaną przedsięwzięcia Osiągania Gotowości do Podjęcia Działań przez poszczególne elementy ugrupowania bojowego państwa związkowego Białorusi i Rosji (ZBiR). W ramach tej fazy jednostki, tak jak w przypadku Sił Powietrznych i Obrony Powietrznej realizowały będą przedsięwzięcia wykrywania i wczesnego ostrzegania z przejściem z dyżurnej gotowości do pełnej gotowości w MSD, a docelowo zajęciem Rejonów Alarmowych, a następnie rejonów operacyjnego rozwinięcia. O planowanych zmianach położenia jednostek (elementów ćwiczących) świadczyć mogą epizody rozgrywane od 13 do 16 stycznia, w ramach których jednostki wykonały marsze na duże odległości.
Marsz na duże odległości jako element szkolenia realizowany był również
w pozostałych rodzajach wojsk. Na uwagę zasługuje fakt, iż samo wykonanie marszu przez jednostki ćwiczące zabezpieczane było zgodnie z zasadami sztuki wojennej przez jednostki inżynieryjne.
Za przykład można podać taktyczne ćwiczenie przeprowadzone 16.01.2021 w 74. pułku łączności oraz 557. Brygadzie Inżynieryjnej (obie jednostki podlegle bezpośrednio pod Zachodnie Dowództwo Operacyjne). 74. pł stacjonujący w garnizonie Grodno wykonał marsz na odległość 50 km (prawdopodobnie do Rejonu Alarmowego), a 557. BInż realizowała zadania zabezpieczenia marszu.
Na uwagę zasługuje również oficjalny wpis na stronie MON Białorusi następującej treści:
(…) w tym dniu rozpoznanie zarejestrowało start samolotu z terytorium sąsiedniego państwa. Chwilę później zidentyfikowano go jako amerykański samolot rozpoznawczy
RC-12. Na pokładzie – sprzęt do wywiadu radiowego i radioelektronicznego, precyzyjne pozycjonowanie stacji radiowych. Wszystkie jego manewry były doskonale widoczne
na monitorach załóg bojowych. Mimo oddalenia samolotu rozpoznawczego od granicy Białorusi o 70 km, na rozkaz dowódcy, para dyżurna została podniesiona w powietrze (…)[2]
Kolejnym przykładem również z 16.01 2021 są taktyczne ćwiczenia w 11.BZ polegające na wykonaniu 50 km marszu. W trakcie ćwiczenia realizowano zagadnienia pokonania terenu skażonego oraz odparcia GDR przeciwnika.
Jak wynika z oficjalnych źródeł identyczne zajęcia taktyczne przeprowadzone zostały
na poligonie nr 227 w 120. BZ oraz w jednostce wojskowej nr 55719.
W Zachodnim Okręgu Wojskowym Federacji Rosyjskiej w Sankt Petersburgu 29.12.2020 przeprowadzono odprawę kierowniczej kadry dowódczej, której prawdopodobnym celem było podsumowanie minionego roku szkoleniowego oraz postawienie zadań dla jednostek mających wziąć udział w ćwiczeniu ZACHÓD-21.
Skąd pomysł na ten felieton i kolejne z cyklu: strategiczno – operacyjne ćwiczenie dowódczo – sztabowe pk. ZACHÓD-21?
(…) Warto być czujnym, ale mieć nerwy na wodzy. Zachodni sojusz i wschodni blok przeprowadzą w tym roku w Europie niemal zazębiające się wielkie manewry (…) Nie ma złudzeń – USA z NATO będą znowu ćwiczyć obronę wschodniej flanki przed Rosją, a Rosja z Białorusią będą przygotowywać ćwiczebny „kontratak” wymierzony w Zachód (być może nawet taki, który według Rosjan będzie wymagał uderzenia wyprzedzającego) (…)[3].
[1] M. Depczyński i inni, Zgrożenia Hybrydowe, Bellona 2019, s. 237.
[2] [źródło: https://www.mil.by/ru/news/109593/, dostęp 16.01.2021
[3] M. Świerczyński, NATO kontra Rosja. Kto kogo wymanewruje w 2021 roku? https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/2097227,1,nato-kontra-rosja-kto-kogo-wymanewruje-w-2021-roku.read [dostęp 17.01.2021]